12․05․2023

Ուղիղ պրիզմայի ծավալը

Ուղիղ պրիզմայի ծավալը հավասար է հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալին՝

V=S հիմք⋅H

Համոզվենք դրանում մի քանի քայլերով:

1. Դիտարկենք ուղղանկյունանիստ, որի անկյունագծերով տարված է հատույթ:

Հատույթով ուղղանկյունանիստը տրոհվում է երկու հավասար եռանկյուն պրիզմաների, որոնց հիմքերում հավասար ուղղանկյուն եռանկյուններ են:

Ուղղանկյունանիստի ծավալի բանաձևից ստանում ենք՝

V _ուղղ=2⋅V _պրիզմա

S_ABCD⋅H=2⋅V_պրիզմա

V _պրիզմա=S_ABCD⋅H/2=S_ABD⋅H

Այսպիսով, V=S _հիմք⋅H բանաձևը ճիշտ է այն դեպքում, երբ պրիզմայի հիմքում ուղղանկյուն եռանկյուն է:

2. Եթե պրիզմայի հիմքում կամայական եռանկյուն է, ապա տանելով հարթություն նրա հիմքերի բարձրություններով, ստանում ենք երկու պրիզմաներ, որոնց հիմքերում ուղղանկյուն եռանկյուններ են, և այս դեպքը բերվում է դիտարկված դեպքին՝ նկարում (պրիզմայի հիմքն է):

Այսպիսով, V=S _հիմք⋅H բանաձևը ճիշտ է, կամայական ուղիղ եռանկյուն պրիզմայի դեպքում:

3. Վերջապես, ընդհանուր դեպքը, երբ ուղիղ պրիզմայի հիմքում կամայական բազմանկյուն է՝ բերվում է մի քանի եռանկյուն պրիզմաների դեպքին, եթե տանել հարթություններ հիմքերի բազմանկյունների նույն գագաթից դուրս եկող անկյունագծերով:

05․05․2023

Ուղղանկյունանիստի ծավալը

Արդեն գիտենք, թե ինչպես հաշվել ուղղանկյունանիստի ծավալը, եթե նրա կողերի երկարությունները բնական կամ ռացիոնալ թվեր են`

V=a⋅b⋅c

Պարզվում է, որ V=a⋅b⋅c բանաձևը ճիշտ է ցանկացած a, b, c իրական կողերով զուգահեռանիստի դեպքում:

Նկատի ունենալով, որ a⋅b-ն ուղղանկյունանիստի հիմքի մակերեսն է, իսկ c-ն՝ բարձրությունը` եզրակացնում ենք, որ.

Ուղղանկյունանիստի ծավալը հավասար է նրա հիմքի մակերեսի և բարձրության արտադրյալին՝ V=S _հիմք⋅H

Հիշենք ծավալի չափման միավորները՝

մմ³, սմ³, դմ³, մ³, կմ³

1կմ³=1000000000մ³

1մ3=1000դմ³=1000000սմ³

1դմ3=1000սմ³

1սմ³=1000մմ³

02․05․2023

Գնդային մակերևույթի մակերեսը

Գունդը ստացվում է կիսաշրջանի կամ շրջանի պտույտի միջոցով՝ իր AB տրամագծի շուրջ:

Գնդի մակերևույթը (գնդային մակերևույթը) կոչվում է գնդոլորտ (սֆերա):

Գնդոլորտը ստացվում է կիսաշրջանագծի կամ շրջանագծի պտույտի միջոցով:

Գնդոլորտին են պատկանում գնդի բոլոր այն կետերը, որոնց հեռավորությունը գնդի O կենտրոնից հավասար է R շառավղին:

OA-ն, OB-ն և OC-ն, կամ ցանկացած այլ հատված, որը միացնում է գնդոլորտի կետը գնդի կենտրոնի հետ կոչվում է գնդի շառավիղ:

Գնդի երկու կետեր միացնող հատվածը, որն անցնում է գնդի կենտրոնով, կոչվում է գնդի տրամագիծ: Վերևի նկարում դա AB հատվածն է:

Կենտրոնով անցնող գնդի հատույթը կոչվում է մեծ շրջան, իսկ գնդոլորտի հատույթը՝ մեծ շրջանագիծ:

Ի տարբերություն գլանային և կոնային մակերևույթների, գնդային մակերևույթը հնարավոր չէ փռել այնպես, որ ստացվի հարթ պատկեր: Այս հարցին դեռ կանդրադառնանք ավագ դպրոցում:

Այստեղ միայն նշենք, որ R շառավղով գնդային մակերևույթի մակերեսը հաշվում են հետևյալ բանաձևով՝

S=4πR²

Առաջադրանքներ

02.05.2023

Գնդային մակերևույթի մակերեսը

Գունդը ստացվում է կիսաշրջանի կամ շրջանի պտույտի միջոցով՝ իր AB տրամագծի շուրջ:

Գնդի մակերևույթը (գնդային մակերևույթը) կոչվում է գնդոլորտ (սֆերա):

Գնդոլորտը ստացվում է կիսաշրջանագծի կամ շրջանագծի պտույտի միջոցով:

Կենտրոնով անցնող գնդի հատույթը կոչվում է մեծ շրջան, իսկ գնդոլորտի հատույթը՝ մեծ շրջանագիծ:

Այստեղ միայն նշենք, որ R շառավղով գնդային մակերևույթի մակերեսը հաշվում են հետևյալ բանաձևով՝

S=4πR²

Առաջադրանքներ

Լրացուցիչ աշխատանք․ Ժամանակի մաթեմատիկոսները

Պյութագորաս

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍ (ՄՈՏ 569 – 475 Մ.Թ.Ա.), ԱՆՏԻԿ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ ԵՒ ՓԻԼԻՍՈՓԱ, ԱՌԱՎԵԼԱՊԵՍ ՀԱՅՏՆԻ Է ԻՐ ԱՆՈՒՆՈՎ ԿՈՉՎԱԾ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԹԵՈՐԵՄՈՎ։ ՀԱՅՏՆԻ ԼԻՆԵԼՈՎ ՈՐՊԵՍ «ԹՎԵՐԻ ՀԱՅՐ՝ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԱԶԴԵՑԻԿ ՀԵՏՔ Է ԹՈՂԵԼ Մ.Թ.Ա. 6-ՐԴ ԴԱՐԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ԵՒ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՈՒՍՄՈՒՆՔՆԵՐՈՒՄ։ ՔԱՆԻ ՈՐ ԼԵԳԵՆԴՆԵՐՆ ՈՒ ԱՅԼ ՆՄԱՆԱՏԻՊ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՄՇՈՒՇՈՒՄ ԵՆ ՆՐԱ ԿԱՏԱՐԱԾ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ, ՔԱՆ ԱՅԼ ՄԻՆՉ ՍՈԿՐԱՏԵՍՅԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻՆԸ՝ ԱՆՀՆԱՐ Է ՀԱՎԱՍՏԻՈՐԵՆ ԽՈՍԵԼ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՒ ՈՒՍՄԱՆ ՄԱՍԻՆ։ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԵՒ ՆՐԱ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ ՀԱՎԱՏՈՒՄ ԷԻՆ, ՈՐ ԱՄԵՆ ԻՆՉ ԿԱՊՎԱԾ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՀԵՏ, ԵՒ ԿԱՐԾՈՒՄ ԷԻՆ ՈՐ ԱՄԵՆ ԻՆՉ ԿԱՐՈՂ Է ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿՎԵԼ ԵՒ ՉԱՓՎԵԼ ՑԻԿԼԵՐԻ ՕԳՆՈՒ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԾՆՎԵԼ Է ՍԱՄՈՍ ԿՂԶՈՒՄ, ՓՈՔՐ ԱՍԻԱՅԻ ԱՓԻ ՄՈՏ, ՊԻԹԱՅԻՍԻ ԵՒ ՄՆԵՍԱՐՔՈՍԻ ՈՐԴԻՆ ԷՐ։ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՏԱՐԻՔՈՒՄ,ՊՈԼԻԿՐԱՏԵՍԻ ԴԱԺԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՓԱԽՉԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԼՔԵԼ Է ՀԱՐԱԶԱՏ ՔԱՂԱՔԸ, ՄԵԿՆԵԼՈՎ ՀԱՐԱՎԱՅԻՆ ԻՏԱԼԻԱՅՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ԿՐՈՏՈՆ ՔԱՂԱՔ։ ՇԱՏ ՀԵՂԻՆԱԿՆԵՐ ՆԱԵՒ ՃԱՆԱՉՈՒՄ ԵՆ ՆՐԱ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐԸ ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍԻ ԵՒ ԲԱԲԵԼՈՆԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻ ՀԵՏ ՄԻՆՉԵՒ ԱՐԵՒՄՈՒՏՔ ՇԱՐԺՎԵԼԸ՝ ԱՅՍ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՆՇՎԱԾ ԵՆ ՀՈՒՅՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԳՐՎԱԾ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՇԱՏ ԿԵՆՍԱԳՐԱԿԱՆՆԵՐՈՒՄ։ ՍԱՄՈՍԻՑ ԴԵՊԻ ԿՐՈՏՈՆ ՏԵՂԱՇԱՐԺԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ՍՏԵՂԾՈՒՄ Է ԳԱՂՏՆԻ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՀԱՅՏՆԻ ԹԵՈՐԵՄԸ ՈՒՂՂԱՆԿՅՈՒՆ ԵՌԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ՁԵՌՆԱՄՈՒԽ Է ԼԻՆՈՒՄ ԿՐՈՏՈՆԻ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԿՅԱՆՔԻ ԲԱՐԵՓՈԽՄԱՆԸ, ՀՈՐԴՈՐԵԼՈՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐԻՆ ԿՐԹՎԵԼ ԵՒ ԻՐ ՇՈՒՐՋԸ ՍՏԵՂԾԵԼՈՎ ՀԵՏԵՒՈՐԴՆԵՐԻ ԲԱՐՁՐԱԿԱՐԳ ՕՂԱԿ։ ԱՅՍ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ԱՌԱՋՆՈՐԴՎՈՒՄ Է ՇԱՏ ԽԻՍՏ ՕՐԵՆՔՆԵՐՈՎ։ ՆՐԱ ԴՊՐՈՑԸ ԲԱՑ Է ԼԻՆՈՒՄ ՀԱՎԱՍԱՐԱՊԵՍ ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ ԵՒ ԿԱՆԱՆՑ ՀԱՄԱՐ։ ՆՐԱՆՔ, ՈՎՔԵՐ ՄԻԱՆՈՒՄ ԵՆ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՆԵՐՔԻՆ ՇՐՋԱՆԻՆ, ԿՈՉՈՒՄ ԵՆ ԻՐԵՆՑ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐ։ ՆՐԱՆՔ ԱՊՐՈՒՄ ԵՆ ԴՊՐՈՑՈՒՄ, ՀՐԱԺԱՐՎՈՒՄ ԵՆ ԻՐԵՆՑ ՍԵՓԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՒ ՍՆՎՈՒՄ ԵՆ ՄԻԱՅՆ ԲԱՆՋԱՐԵՂԵՆԱՅԻՆ ԿԵՐԱԿՐՈՎ։ ՀԱՐԵՒԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՂ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻՆ ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎՈՒՄ ԷՐ ԱՅՑԵԼԵԼ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԴՊՐՈՑ։ ԿՈՉՎԵԼՈՎ ԱԿՈՒՍՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐ, ԱՅՍ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻՆ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎՈՒՄ ԷՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾԵԼ ՄԻՍ ԵՒ ՈՒՆԵՆԱԼ ՍԵՓԱԿԱՆՈՒ

ԸՍՏ ՅԱՄԲԼԻԽՈՍԻ, ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՑԻՆԵՐԸ ՎԱՐՈՒՄ ԷԻՆ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԴԱՍԵՐԻՑ, ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ԿԵՐԱԿՐԻՑ, ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ, ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՒ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԱԾ ԿՅԱՆՔ։ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ ԷՐ ԱՅՍ ԿՅԱՆՔԻ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆԸ՝ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ ԿԱՆՈՆԱՎՈՐ ԿԵՐՊՈՎ ՄԻԱՍԻՆ ԵՐԳՈՒՄ ԷԻՆԱՊՈԼԼՈՆԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՕՐՀՆԵՐԳԵՐ, ՀՈԳՈՒ ԵՒ ՄԱՐՄՆԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԲՈՒԺԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ ԷԻՆ ՔՆԱՐԸ ԵՒ ՔՆԻՑ ԱՌԱՋ ՈՒ ՀԵՏՈ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՐԺԵՑՆԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԷԻՆ ԱՍՈ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԹԵՈՐԵՄԸ, ՈՐԸ ԿՐՈՒՄ Է ԻՐ ԱՆՈՒՆԸ, ՀԱՅՏՆԻ ԷՐ ԱՎԵԼԻ ՎԱՂ ՄԻՋԱԳԵՏՔՈՒՄ, ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍՈՒՄ ԵՒ ՀՆԴԿԱՍՏԱՆՈՒՄ։ ԱՐԴՅՈՔ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԻՆՔՆ Է ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ ԱՅԴ ԹԵՈՐԵՄԸ, ՀԱՅՏՆԻ ՉԷ, ՔԱՆԻ ՈՐ ԱՆՏԻԿ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԷՐ ՆՇԵԼ ՈՒՍՈՒՑՉԻ ԱՆՈՒՆԸ ԻՐ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐԱԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Թալես

ԹԱԼԵՍ ՄԻԼԵՏԱՑԻ (Մ.Թ.Ա. 640/39-546/39), ՀԻՆ ՀՈՒՅՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՏՈՄԱՐԱԳԵՏ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏ։ ԹԱԼԵՍԸ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ՀՈՒՆԱԿԱՆ ՅՈԹ ԻՄԱՍՏՈՒՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։

ԾՆՎԵԼ Է ՄԻԼԵՏՈՍ ՔԱՂԱՔՈՒՄ։ ԹԱԼԵՍԸ ՄԻԼԵՏՅԱՆ ԴՊՐՈՑԻ ԱՌԱՋԻՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱ-ԳԻՏՆԱԿԱՆՆ Է, ԱՌԱՋԻՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆ ՈՒ ԲՆԱԳԵՏԸ։ ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԱՄԵՆԱԽՈՇՈՐ ՄԱՐԴԸ, ՄԻԱԺԱՄԱՆԱԿ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ԱՌԵՒՏՐՈՎ, ԵՂԵԼ Է ՀԱՅՏՆԻ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆ, ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԽՈՇՈՐ ԳՈՐԾԻՉ, ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏ, ԱՍՏՂԱԲԱՇԽ, ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴԵԼ Է ԶԱՆԱԶԱՆ ՔԱՂԱՔՆԵՐ, ԴԵՊԻ ԵԳԻՊՏՈՍ, ՈՐՏԵՂ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ՆԵՂՈՍԻՀԵՂԵՂՈՒՄՆԵՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՄԲ։ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱԼՈՎ ՄԻԼԵՏՈՍ ԻՐԵՆ ՆՎԻՐՈՒՄ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ԶԲԱՂՄՈՒՆՔԻ ՄԻՆՉԵՒ ԽՈՐ ԾԵՐՈՒԹՅՈՒ

ԻՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ՆԱ ՔԱՂԴԵԱԿԱՆ ՈՒ ԵԳԻՊՏԱԿԱՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻՑ ՎԵՐՑՆՈՒՄ Է ԱՍՏՂԱԲԱՇԽԱԿԱՆ ՈՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐ, ՈՐԸ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ԶԱՐԳԱՑՆՈՒՄ Է։ ՆԱ ԱՍՏՂԱԲԱՇԽՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԿԱՏԱՐՈՒՄ Է ՄԻ ՇԱՐՔ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՈՆՔ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ ԵՆ ԱՌԵՒՏՐԱԿԱՆՆԵՐԸ ԾՈՎԱԳՆԱՑՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ։ ՆԱ ԳՈՒՇԱԿՈՒՄ Է 585 ԹՎԻ ՄԱՅԻՍԻ 28-Ի ԱՐԵՒԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄԸ։ ՆԱ ԱՌԱՋԻՆՆ Է ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՏԱՐԻՆ 365 ՕՐ, ԱՌԱՋԻՆԸ ԳՏԱՎ ՓՈՔՐ ԱՐՋԻ ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄ ԷՐ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Էվկլիդես

ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ (Ք.Ա. 4-ՐԴ ԿԱՄ 3-ՐԴ ԴԱՐ) ՀԻՆ ՀՈՒՅՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ ԷՐ, ՈՒՄ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԵՆ ԿԱՆԳՆԱԾ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔՈՒՄ։ ՆԱ ԾՆՎԵԼ Է ԱԹԵՆՔՈՒՄ, ՊՏՂՈՄԵՈՍ ԱՌԱՋԻՆԻ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ։ ԹԱԳԱՎՈՐԻ ՀՐԱՎԵՐՈՎ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԻԱ ՄԵԿՆԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ ՀԻՄՆՈՒՄ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ, ԵՐԲ ԱՐԴԵՆ ՀՈՒՅՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐԸ ՀԱՎԱՔԵԼ ԷԻՆ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՓԱՍՏԵՐԻ ՀՍԿԱՅԱԿԱՆ ՊԱՇԱՐ։ ՍԱԿԱՅՆ ԱՅԴ ՊԱՇԱՐԸ ԴԵՌԵՒՍ ԲԱՎԱՐԱՐ ՉԷՐ ԴԱՍԱՎԱՆԴԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ։ ԱՅԴ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔԻՑ ԵԼՆԵԼՈՎ՝ ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ ԳՐՈՒՄ Է ԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ»

ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» (ԼԱՏԻՆԵՐԵՆ՝ ELEMENTA) ԷՎԿԼԻԴԵՍԻ ԱՄԵՆԱԿԱՐԵՒՈՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆ Է։ ԱՅՆ ԿԱԶՄՎԱԾ Է 13 ՀԱՏՈՐՆԵՐԻՑ, ՈՐՈՆՑԻՑ ԱՌԱՋԻՆՆ ԱՄԲՈՂՋՈՎԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ Է ԵՌԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻՆ ԵՒ ՎԵՐՋԻՆՆԵՐԻՍ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ, 2-ՐԴՈՒՄ ՏՐՎՈՒՄ ԵՆ ԲԱԶՄԱՆԿՅՈՒՆԸ ՀԱՎԱՍԱՐԱՄԵԾ ՔԱՌԱԿՈՒՍԻ ԴԱՐՁՆԵԼՈՒ ՄԵԹՈԴՆԵՐ, 3-ՐԴԸ ՇՐՋԱՆԱԳԾԵՐԻ ՄԱՍԻՆ Է, 4-ՐԴԸ՝ ՆԵՐԳԾՅԱԼ ԵՒ ԱՐՏԱԳԾՅԱԼ ԲԱԶՄԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻ, 5-ՐԴ, 7-ՐԴ, 8-ՐԴ, 9-ՐԴ ԵՒ 10-ՐԴ ԳԼՈՒԽՆԵՐՈՒՄ ԲԵՐՎՈՒՄ Է ՀԱՄԵՄԱՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՇԱՐԱԴՐԱՆՔԸ, 6-ՐԴԸ ՆՎԻՐՎԱԾ Է ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ, ԻՍԿ ՎԵՐՋԻՆ 3-Ը՝ ՏԱՐԱԾԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆԸ։ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» ՍՏԱՑԱՎ ՏՐԱՄԱԲԱՆԱԿԱՆ ԱՅՆՊԻՍԻ ՇԱՐԱԴՐԱՆՔ, ՈՐՆ ԻՐ ԱՊՐԱԾ ԵՐԿՈՒ ՀԱԶԱՐԱՄՅԱԿՆԵՐՈՒՄ Ի ԶՈՐՈՒ ՉԵՂԱՎ ԳԵՐԱԶԱՆՑԵԼ ՈՉ ՈՔ։ ԱՅՍ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆ ԻՐ ՀԱԶԱՐԱՄՅԱԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՍՏԱՑԵԼ Է ԲԱԶՈՒՄ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՈՆՑԻՑ ԱՌԱՋԻՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ Է ՀԻՆ ՀՈՒՆԱՍՏԱՆՈՒՄ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՐԵՒՈՐԱԳՈՒՅՆ ՓԱՍՏԵՐԸ։ ԴԱՐԵՐ ՇԱՐՈՒՆԱԿ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» ԵՂԵԼ Է ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱԿ ԴԱՍԱԳԻՐՔՆ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ, ԻՍԿ ԱՅՍՕՐ, ՉՆԱՅԱԾ, ՈՐ ՍԱԿԱՎԱԹԻՎ ԵՐԿՐՆԵՐՈՒՄ ԵՆ ԴԱՍԱՎԱՆԴՈՒՄ ԱՅԴ ԳՐՔՈՎ, ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ԲՈԼՈՐ ԴԱՍԱԳՐՔԵՐԻ ՀԻՄՔՈՒՄ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԿԱՆԳՆԵԼ ՀԵՆՑ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆ

Պասկալ

ԲԼԵԶ ՊԱՍԿԱԼ (ՖՐԱՆՍԵՐԵՆ՝ BLAISE PASCAL; 1623Թ. ՀՈՒՆԻՍԻ 19-1662Թ. ՕԳՈՍՏՈՍԻ 19), ՖՐԱՆՍԻԱՑԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՖԻԶԻԿՈՍ, ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԵՒ ԳՐՈՂ։ ՀԻԴՐՈՍՏԱՏԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՀԵՂԻՆԱԿԸ։ ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԾՆՎԵԼ Է ՖՐԱՆՍԻԱՅԻ ՀԱՐԱՎՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ՕՎԵՐՆ ԳԱՎԱՌԻ ԿԼԵՐՄՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ 1623 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 19-ԻՆ։ ՀԱՅՐԸ՝ ԷՏՅԵՆ ՊԱՍԿԱԼԸ ԵՂԵԼ Է ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՏԵՍՉՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ԵՒ ՆՈՒՅՊԵՍ ՀԵՏԱՔՐՔՎՈՒՄ ԷՐ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅՈՎ ԵՒ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ։ ՈՒՆԵՑԵԼ Է ԵՐԿՈՒ ՔՈՒՅՐ՝ ԺԱԿԼԻՆ ԵՒ ԺԻԼԲԵՐՏԱ ԱՆՈՒՆՆԵՐՈՎ։ ՄԱՅՐԸ ՕՎԵՐՆԻ ՍԵՆԵՇԱԼԻ ԴՈՒՍՏՐՆ ԷՐ ԵՒ ՄԱՀԱՑԵԼ Է, ԵՐԲ ԲԼԵԶԸ ԵՐԵՔ ՏԱՐԵԿԱՆ ԷՐ։ 1631Թ. ՊԱՍԿԱԼՆԵՐԻ ԸՆՏԱՆԻՔԸ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՒՄ Է ՓԱՐԻԶ, ԻՍԿ 1640Թ. ՀՈՒՆՎԱՐԻՆ ԱՅՆՏԵՂԻՑ՝ ՌՈՒԱՆ։ ՌՈՒԱՆՈՒՄ ՊԱՍԿԱԼԻ ԱՌԱՆՑ ԱՅԴ ԷԼ ՎԱՏ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ ԳՆԱԼՈՎ ԱՎԵԼԻ Է ՎԱՏԱՆՈՒՄ։ ՉՆԱՅԱԾ ԴՐԱՆ, ՆԱ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԱՇԽԱՏԵԼ։ ԱՅՍՏԵՂ ՆԱ ԻՐ ՀՈՐ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻՆ ՕԳՆԵԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿ ՍՏԵՂԾՈՒՄ Է ԳՈՒՄԱՐՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐՈՂ ՍԱՐՔ։ 1658 ԹՎԱԿԱՆԻՑ ՍԿՍԱԾ ՊԱՍԿԱԼԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿՏՐՈՒԿ ՎԱՏԱՆՈՒՄ Է։ ՄԵՐ ՕՐԵՐԻ ՏՎՅԱԼՆԵՐՈՎ, ԻՐ ԱՄԲՈՂՋ ԿՅԱՆՔԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՊԱՍԿԱԼՆ ՈՒՆԵՑԵԼ Է ՄԻ ՇԱՐՔ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ՝ ՈՒՂԵՂԻ ՔԱՂՑԿԵՂ, ԱՂԻՔԱՅԻՆ ՏՈՒԲԵՐԿՈՒԼՅՈԶ, ՌԵՒՄԱՏԻԶՄ։ ԲԼԵԶ ՊԱՍԿԱԼԸ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 1662 ԹՎԱԿԱՆԻ ՕԳՈՍՏՈՍԻ 1

Ալբերտ Էյնշտեյն

ԱԼԲԵՐՏ ԱՅՆՇՏԱՅՆ, ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՅԼ ՏԱՐԲԵՐԱԿՈՎ՝ ԱԼԲԵՐՏ ԷՅՆՇՏԵՅՆ (ԳԵՐՄ.՝ ALBERT EINSTEIN, [ˈALBⱯT ˈAꞮ̯NƩTAꞮ̯N]) (ՄԱՐՏԻ 14, 1879 – ԱՊՐԻԼԻ 18, 1955) ԾՆՈՒՆԴՈՎ ԳԵՐՄԱՆԱՑԻ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՈՎ ԶԱՐԳԱՑՐԵՑՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՐԿՈՒ ՀԻՄՆԱՍՅՈՒՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ԱՅՍ ՆՎԱՃՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻՆ ՀԱՃԱԽ ՀԱՄԱՐՈՒՄ ԵՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՀԱՅՐ։ ՆՐԱ ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ԶԱՆԳՎԱԾ-ԷՆԵՐԳԻԱ ՀԱՄԱՐԺԵՔՈՒԹՅԱՆ ԲԱՆԱՁԵՒՆ E = MC2 ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԱՄ ՀԱՄԱՐՎԵԼ Է «ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱՀԱՅՏՆԻ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ»։ 1921ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ԻՐ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՆԱ ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ՆՈԲԵԼՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ, ՄԱՍՆԱՎՈՐԱՊԵՍ «ՖՈՏՈԷՖԵԿՏԻ ՕՐԵՆՔԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ»։ ՎԵՐՋԻՆՍ ՎՃՌԱԿԱՆ ԴԵՐ ԽԱՂԱՑ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԴՐՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ

ԻՐ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՇԵՄԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԿԱՐԾՈՒՄ ԷՐ, ՈՐ ՆՅՈՒՏՈՆՅԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՆ ԱՅԼԵՒՍ ԲԱՎԱՐԱՐ ՉԷ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆԱՑՆԵԼՈՒ ԴԱՍԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏ։ ԱՅՍ ԳԱՂԱՓԱՐԸ ԵՒ ՈՒՂՂՈՐԴԵՑ ՆՐԱՆ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՒ ԻՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԱՍԿԱՑԱՎ, ՈՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔԸ ԿԱՐԵԼԻ Է ՏԱՐԱԾԵԼ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ԴԱՇՏԵՐԻ ՎՐԱ, ՈՐԻՆ ԵՒ ՀԵՏԵՒԵՑ 1916 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ, ՈՐԻ ՄԱՍԻՆ ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵՑ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՀՈԴՎԱԾԸ։ ՆԱ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ ԷՐ ԶԲԱՂՎԵԼ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ԵՒ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՊՐՈԲԼԵՄՆԵՐՈՎ, ՈՐՈՆՔ ՀԱՆԳԵՑՐԻՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄՈԼԵԿՈՒԼՆԵՐԻ ՇԱՐԺՄԱՆ ՆՐԱ ԲԱՑԱՏՐՈՒ

1917 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵՑ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԼՈՒՅՍԻ ՖՈՏՈՆԱՅԻՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔ ՀԱՆԴԻՍԱՑԱՆ։ ՆԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԻՐԱՌԵՑ ՈՐՊԵՍԶԻ ՄՈԴԵԼԱՎՈՐԻՏԻԵԶԵՐՔԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ ՈՐՊԵՍ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

1933 ԹՎԱԿԱՆԻՆ, ԵՐԲ ԱԴՈԼՖ ՀԻՏԼԵՐԸ ԵԿԱՎ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ, ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԳՏՆՎՈՒՄ ԷՐ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒՄ, ՈՐՏԵՂԻՑ ՆԱ ԱՅԼԵՒՍ ՉՎԵՐԱԴԱՐՁԱՎ ԳԵՐՄԱՆԻԱ, ՉՆԱՅԱԾ ՆԱ ԲԵՌԼԻՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՊՐՈՖԵՍՈՐ ԷՐ

ԲՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՎ ԱՄՆ-ՈՒՄ, ՆԱ 1940 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻՈՒԹՅՈՒՆ Է ՍՏԱՆՈՒՄ։ ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՆԱԽՕՐԵԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱՑՆՈՒՄ Է ՆԱԽԱԳԱՀ ՖՐԱՆԿԼԻՆ ՌՈՒԶՎԵԼՏԻՆ, ՈՐ ԳԵՐՄԱՆԻԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ՄՇԱԿՄԱՄԲ ԵՒ ԽՈՐՀՈՒՐԴ Է ՏԱԼԻՍ ՍԿՍԵԼ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՆ Ի ՎԵՐՋՈ ՀԱՆԳԵՑՆՈՒՄ Է ՄԱՆՀԵԹԵՆ ՆԱԽԱԳԾԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ

ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ԴԱՇՆԱԿԻՑ ՈՒԺԵՐԻ ԿՈՂՄՆԱԿԻՑ ԷՐ, ԲԱՅՑ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ԴԵՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԻ ՏՐՈՀՄԱՆ ՆՈՐ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ ԶԵՆՔ ԿԻՐԱՌԵԼՈՒ ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻՆ։

ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ԲՐԻՏԱՆԱՑԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԲԵՐՏՐԱՆ ՌԱՍԵԼԻ ՀԵՏ ՍՏՈՐԱԳՐՈՒՄ Է ՌԱՍԵԼ- ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՄԱՆԻՖԵՍՏԸ, ՈՐԸ ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՄԻՆՉԵՒ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԸ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒՄ ԷՐ ՊՐԻՆԿԵՏՈՆԻ՝ ՆՅՈՒ ՋԵՐՍԻԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՀԵ

ԳԻՏՆԱԿԱՆԸ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 300 ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐ ԵՒ 150-ԻՑ ԱՎԵԼԻ ՈՉ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ՆՐԱ ՄՏԱՎՈՐ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐԸ ԵՒ ԻՆՔՆԱՏԻՊՈՒԹՅՈՒՆԸ «ԱՅՆՇՏԱՅՆ» ԵՒ ՀԱՆՃԱՐ ԲԱՌԵՐԸ ԴԱՐՁՐԵԼ ԵՆ ՀՈՄԱՆԻՇՆ

ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՆՐԱ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՆՎԱՃՈՒՄԸ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆ Է, ՈՐՆ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ՓՈԽԵՑ ՄԱՐԴՈՒ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆԵՐԸ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ, ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԵՒ ՄԱՏԵՐԻԱՅԻ ՄԱՍԻՆ։ ԳԻՏԱԿԱՆ ՊԱՏՄԱԲԱՆՆԵՐԸ ՆՐԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱՍՈՒՄ ԵՆ ԱՄԵՆԱՄԵԾ ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ՝ ԻՍԱՀԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆԻ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻՑ ԵՒ ՋԵՅՄՍ ՄԱՔՍՎԵԼԻ ԷԼԵԿՏՐԱԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻՑ ՀԵՏՈ։ ԱՅՍ ԵՐԵՔ ՄԵԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԴԱՐՁԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ (1895-1904) ՀԻՄՆԱՔԱՐԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԱՊԱՀՈՎԵՑԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ԴԵՐԸ ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ։ ՎԻԹԽԱՐԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԻ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ՏԵՍԱԿԱՆՈՐԵՆ ԱՌԱՋԱԴՐԵԼ Է ԼՈՒՅՍԻ ՄԱՍՆԻԿԻ՝ ՖՈՏՈՆԻ ԳԱՂԱՓԱՐԸ, ՈՐԸ ՓՈՐՁՈՎ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՎԵՑ 1922 ԹՎԱԿԱՆԻՆ Ա. ՔՈՄՓԹՈՆԻ ԿՈՂՄԻՑ։ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՄԲ ԶԲԱՂՎԵԼ ԵՆ ՇԱՏ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐ (Հ. ՀԵՐՑ, Ա. ՍՏՈԼԵՏՈՎ, Ֆ. ԼԵՆԱՐԴ ԵՒ ՈՒՐԻՇՆԵՐ), ՍԱԿԱՅՆ ԱՅԴ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԵՐԵՒՈՒՅԹԻ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄՇԱԿՈՒՄԸ ՏՎԵԼ Է ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ։ ՆԱ ԱՐՏԱԾԵԼ Է ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ, ՈՐՆ ԱՅԼ ԲԱՆ ՉԷ, ՔԱՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՒ ՓՈԽԱԿԵՐՊՄԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ։ ԾԱՆՈԹԱՆԱԼՈՎ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՀԵՏ՝ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՍՐԱԽՈՍ ԲԵՌՆԱՐԴ ՇՈՈՒՆ ԴԻՄԵԼ Է ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻՆ. «ԴՈՒՔ ՈՒԹ ՀՈԳԻ ԵՔ, ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՈՒԹ ՀՈԳԻ»։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՉԻ ՀԱՍԿԱՑԵԼ ՆՐԱՆ, ՇՓՈԹՎԵԼ Է։ ՇՈՈՒՆ ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼ Է. «ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍ, ՊՏՂՈՄԵՈՍ, ԱՐԻՍՏՈՏԵԼ, ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍ, ԳԱԼԻԼԵՅ, ԿԵՊԼԵՐ, ՆՅՈՒՏՈՆ, ԱՅՆՇ

Իսահակ Նյուտոն

ԻՍԱՀԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆԸ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ SIR ISAAC NEWTON) ԱՆԳԼԻԱՑԻ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ԱԼՔԻՄԻԿՈՍ, ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԵՒ ԱՍՏՎԱԾԱԲԱՆ։ ԾՆՎԵԼ Է 1642 Թ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 25-ԻՆ (1643 Թ ՀՈՒՆՎԱՐԻ 4-ԻՆ՝ ՀԻՆ ՏՈՄԱՐՈՎ) ԼԻՆՔՈԼՆՇԻՐ ԿՈՄՍՈՒԹՅԱՆ ՎՈՒԼՍԹՈՐՓ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ WOOLSTHORPE) ԳՅՈՒՂՈՒՄ (ՄԵԾ ԲՐԻՏԱՆԻԱ) ԵՒ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 1727 Թ ՄԱՐՏԻ 31-ԻՆ (ՄԱՐՏԻ 20-ԻՆ ՀԻՆ ՏՈՄԱՐՈՎ) ՔԵՆԶԻՆԳՏՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ։ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱԱԶԴԵՑԻԿ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿ

ՆՅՈՒՏՈՆԸ ՆԿԱՐԱԳՐԵԼ Է ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՆ ՈՒ ՇԱՐԺՄԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ԲՆԱԿԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ («PHILOSOPHIAE NATURALIS PRINCIPIA MATHEMATIKA») ԳՐՔՈՒՄ, ԴՐԱՆՈՎ ՀԻՄՔ ԴՆԵԼՈՎ ԴԱՍԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻՆ։ ՆԱ ՆԱԵՒ ԴԻՖԵՐԵՆՑԻԱԼ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆԵՐԻՑ ՄԵԿՆ Է

ԿՅԱՆՔԸ

ՎՈՒԼՍԹՈՐՓԻ ԱՅՆ ՏՈՒՆԸ, ՈՐՏԵՂ ԾՆՎԵԼ Է ՆՅՈՒՏՈՆԸ:

ՆՅՈՒՏՈՆԻ ՀԱՅՐԸ, ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԻՍԱՀԱԿ ԱՆՈՒՆՈՎ, ՈՎ ՀԱՍԱՐԱԿ, ԲԱՅՑ՝ ՈՒՆԵՒՈՐ ՀՈՂԱԳՈՐԾ ԷՐ, ՄԱՀԱՆՈՒՄ Է ՈՐԴՈՒ ԾՆՆԴԻՑ ԱՌԱՋ

ԵՐԲ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԵՐԵՔ ՏԱՐԵԿԱՆ, ՆՐԱ ՄԱՅՐԸ՝ ԱՆՆԱ ԷՅՍՔՅՈՒՆ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ HANNAH AYSCOUGH) ՆՈՐԻՑ Է ԱՄՈՒՍՆԱՆՈՒՄ ԵՒ ԳՆՈՒՄ Է ԱՊՐԵԼՈՒ ՆՈՐ ԱՄՈՒՍՆՈՒ ՄՈՏ, ԹՈՂՆԵԼՈՎ ՈՐԴՈՒՆ ՄՈՐԱԿԱՆ ՏԱՏԻ ԽՆԱՄՔԻՆ։ ՊԱՏԱՆԻ ԻՍԱՀԱԿԸ ՉԷՐ ՍԻՐՈՒՄ ԽՈՐԹ ՀՈՐԸ ԵՒ ՆԱԽԱՏՈՒՄ ԷՐ ՄՈՐԸ ՆՐԱ ՀԵՏ ԱՄՈՒՍՆԱՆԱԼՈՒ ՀԱՄԱ

ՏԱՍՆԵՐԿՈՒՍԻՑ ՄԻՆՉԵՒ ՏԱՍՆՅՈԹ ՏԱՐԵԿԱՆԸ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ՍՈՎՈՐԵԼ Է ԳՐԵՆԹՀԵՄԻ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ
GRANTHAM) ԴՊՐՈՑՈՒՄ։ 18 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԸՆԴՈՒՆՎՈՒՄ ԹՐԻՆԻԹԻ (ՍԲ.ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅԱՆ)
ՎԱՐԺԱՐԱՆ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ TRINITY COLLEGE), ՈՐՆ ԱՎԱՐՏՈՒՄ Է 1666 Թ։

1666-1675 ԹԹ ՆԱ ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ։ 1666-ԻՆ ՆԱ ՍՏԵՂԾԵՑ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՅԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ, 1668-ԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՐԵՑ ԻՐ ՏԱՐԲԵՐ ՈՍՊՆՅԱԿՆԵՐԻՑ ԲԱՂԿԱՑԱԾ «ՀԱՅԵԼԻ- ՀԵՌԱԴԻՏԱԿ»-Ը, 1672-ԻՑ ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ԼՈՒՅՍԻ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ ԵՒ ԳՐՈՒՄ ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

1675-1682 ԹԹ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՉԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄ։ ԴՐԱՆԻՑ ՀԵՏՈ ՆԱ ՍՏԵՂԾԵՑ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՅԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ, ԲԱՑԱՏՐԵՑ ՄՈԼՈՐԱԿՆԵՐԻ ԷԼԻՊՍԱՁԵՒ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԵՒ 1687-ԻՆ ԳՐԵՑ ԻՐ «PHILOSOPHIAE NATURALIS PRINCIPIA MATHEMATIKA»-

1705 Թ. ԱՆՆԱ ԹԱԳՈՒՀԻՆ ՆՅՈՒՏՈՆԻՆ ՇՆՈՐՀՈՒՄ Է ԱՍՊԵՏԻ ԿՈՉՈՒՄ, ՈՐԻՑ ՀԵՏՈ ՆԱ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՍԸՐ ԻՍԱԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆ։ ԴԱ ԱՌԱՋԻՆ ԴԵՊՔՆ ԷՐ ԵՐԲ ԱՍՊԵՏԻ ԿՈՉՈՒՄ ՇՆՈՐՀՎՈՒՄ ԳԻՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ։

ՉՆԱՅԱԾ ՆՐԱՆ, ՈՐ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԾՆՎԵԼ ԷՐ ՇԱՏ ԹՈՒՅԼ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՄԲ, ՆԱ ԱՊՐԵՑ 83 ՏԱՐԻ։ ՆԱ ՄԱՀԱՑԵԼ Է ԼՈՆԴՈՆԻՑ ՈՉ ՀԵՌՈՒ ԳՏՆՎՈՂ ՔԵՆՍԻՆԳԹՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ 1727Թ. ՄԱՐՏԻ 20 (31)-ԻՆ։ ՆՅՈՒՏՈՆԻՆ ՄԵԾ ՀԱՆԴԻՍԱՎՈՐՈՒԹՅԱՄԲ ԹԱՂՈՒՄ ԵՆ ԼՈՆԴՈՆԻ ՎԵՍՏՄԻՆՍԹԵՐ ՄԱՏՈՒՌՈՒՄ

ԻՐ ՆՇԱՆԱՎՈՐ ԲՆԱԿԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՅՈՒՏՈՆՆ ՍՏԵՂԾԵԼ Է 1684-1686ԹԹ. ԿԱՐԵԼԻ Է ԱՍԵԼ, ՈՐ ԴԱ ԵՂԵԼ Է ԻՐ ԿՅԱՆՔԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ԳԻՐՔԸ, ՈՐԻ ՎՐԱ ԱՇԽԱՏԵԼԻՍ ԻՐԵՆ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅԱՄԲ ՆՎԻՐԵԼ Է ԱՅԴ ԳՈՐԾԻՆ։ ԴԱ Է ՎԿԱՅՈՒՄ ՆԱԵՒ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ ԱԶԳԱԿԱՆ ԵՒ ԱՅԴ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ՕԳՆԱԿԱՆ ՀԵՄՓՐԻ ՆՅՈՒՏՈՆՆ ԻՐ ՀՈՒՇԵՐՈՒ

ԳՐՔԻ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒՄԸ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԷՐ ԻՐԱԳՈՐԾԵԼ ԹԱԳԱՎՈՐԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐՈՎ, ՍԱԿԱՅՆ, 1686Թ. ՍԿԶԲԻՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԼՈՒՅՍ ԷՐ ԸՆԾԱՅԵԼ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ ՉԳՏԱԾ ՁԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԻ ՏՐԱԿՏԱՏ ԵՒ ԴՐԱՆՈՎ ՍՊԱՌԵԼ ԷՐ ԻՐ ԲՅՈՒՋԵՆ։ ԾԱԽՍԵՐՆ ԻՐ ՎՐԱ ՎԵՐՑՐԵՑ ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅԸ, ՈՒՄ, ՈՐՊԵՍ ՀԱՏՈՒՑՈՒՄ՝ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՎԻՐԱԲԵՐԵՑ ՁԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՏՐԱԿՏԱՏԻ ՀԻՍՈՒՆ ՕՐԻՆԱԿ

ԳՐՔԻ ԵՐԵՔ ՀԱՏՈՐՆԵՐԸ ԼՈՒՅՍ ԵՆ ՏԵՍԵԼ 1687 Թ. ԵՒ ՆՐԱ ԵՐԵՔ ՀԱՐՅՈՒՐ ՕՐԻՆԱԿ ՏՊԱՔԱՆԱԿԸ ՍՊԱՌՎԵԼ Է ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿՎԱ ՀԱՄԱՐ ՇԱՏ ԱՐԱԳ՝ ՉՈՐՍ ՏԱՐՈՒՄ

Գալիլեո Գալիլեյ

ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅ (ԻՏԱԼԵՐԵՆ՝ GALILEO GALILEI, ՓԵՏՐՎԱՐ 15, 1564 – ՀՈՒՆՎԱՐ 8, 1642), ԻՏԱԼԱՑԻ ՖԻԶԻԿՈՍ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ ԵՒՓԻԼԻՍՈՓԱ, ՈՐՆ ԳՈՐԾԱԿՑԵԼ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ։ ԻՐ ՆՎԱՃՈՒՄՆԵՐԻ ՄԵՋ ՄՏՆՈՒՄ ԵՆ ՀԵՌԱԴԻՏԱԿԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄՆԵՐԸ, ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԻՏՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ԵՒ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԻ ՆԿԱՏՄԱՄ

ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՐԴԸ, ՈՐԸ ԵՐԿԻՆՔ ՆԱՅԵՑ ԽՈՇՈՐԱՑՆՈՂ ՕՊՏԻԿԱԿԱՆ ԽՈՂՈՎԱԿՈՎ՝ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՈՎ, ԻՏԱԼԱՑԻ ՆՇԱՆԱՎՈՐ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅՆ ԷՐ։ 1608ԹՎ. ԳԱԼԻԼԵՅՆ ԻՄԱՑԱՎ, ՈՐ ՀՈԼԱՆԴԻԱՅՈՒՄ ԴԻՏԱԿ Է ՍՏԵՂԾՎԵԼ, ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԽԻԶԱԽ ՄԻ ՄԻՏՔ ՀՂԱՑԱՎ՝ ԱՅԴՊԻՍԻ ԴԻՏԱԿՈՎ ԴԻՏԵԼ ԳԻՇԵՐԱՅԻՆ ԵՐԿԻՆՔԸ։ ԵՎ ԳԱԼԻԼԻՅՆ ԻՆՔԸ ՊԱՏՐԱՍՏԵՑ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՌԱՋԻՆ ԵՐԿՈՒ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՆԵՐԸ։ ՆՐԱՆՔ ԴԵՌԵՒՍ ԱՆԿԱՏԱՐ ԷԻՆ, ՓՈՔՐԸ ԽՈՇՈՐԱՑՆՈՒՄ ԷՐ ԸՆԴԱՄԵՆԸ 3, ԻՍԿ ՄԵԾԸ՝ 32 ԱՆԳԱՄ։ 1609 Թ ԱՇՆԱՆԸ ՆԱ ԱՌԱՋԻՆ ԱՆԳԱՄ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՆ ՈՒՂՂԵՑ ԴԵՊԻ ԼՈՒՍԻՆ ՈՒ ՊԱՐԶՈՐՈՇ ՏԵՍԱՎ ՆՐԱ ՄԱԿԵՐԵՒՈՒՅԹԻ ԱՆՀԱՐԹՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ՝ «ԼԵՌՆԵՐՆ» ՈՒ «ՀՈՎԻՏՆԵՐԸ»։ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՈՎ ՆԱ ՏԵՍԱՎ, ՈՐ ՎԵՆԵՐԱ ՄՈԼՈՐԱԿԸ, ԼՈՒՍՆԻ ՆՄԱՆ, ՓՈԽՈՒՄ Է ԻՐ ՏԵՍԱՆԵԼԻ ՁԵՒԸ, ԿԱՄ ԻՆՉՊԵՍ ԱՍՈՒՄ ԵՆ ՓՈՒԼԵՐԸ։ ԴԱ ԿԱՐԵԼԻ ԷՐ ԲԱՑԱՏՐԵԼ ՄԻԱՅՆ ՆՐԱՆՈՎ, ՈՐ ՎԵՆԵՐԱՆ ՊՏՏՎՈՒՄ Է ՈՉ ԹԵ ԵՐԿՐԻ, ԱՅԼ ԱՐԵԳԱԿԻ ՇՈՒՐՋԸ, ԻՆՉՊԵՍ ԵՒ ՊՆԴՈՒՄ ԷՐ ՆԻԿՈԼԱՅ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԸ։ ԱՐԵԳԱԿԻ ՎՐԱ ԳԱԼԻԼԵՅԸ ՆՇՄԱՐԵՑ ՄՈՒԹ ԲԾԵՐ։ ԴՐԱՆՑ ՏԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵԼՆԵԼՈՎ՝ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆ ԱՊԱՑՈՒՑԵՑ, ՈՐ ԱՐԵԳԱԿԸ ՊՏՏՎՈՒՄ Է ԻՐ ԱՌԱՆՑՔԻ ՇՈՒՐՋԸ։ ԳԱԼԻԼԵՅԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԻ ՈՒՍՄՈՒՆՔԻ ՀԱՄՈԶԻՉ, ՓՈՐՁԻ ՕԳՆՈՒԹՅԱՄԲ ՀԻՄՆԱՎՈՐՎԱԾ ԱՊԱՑՈՒՅՑՆԵՐ

ՀԱՄԱՁԱՅՆ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ԱՇԱԿԵՐՏ ՎԻՆՉԵՆԶՈ ՎԻՎԻԱՆԻԻ ԿՈՂՄԻՑ ԳՐՎԱԾ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅԱՆ, ԳԱԼԻԼԵՈՆ ՊԻԶԱՅԻ ԹԵՔ ԱՇՏԱՐԱԿԻՑ ՏԱՐԲԵՐ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻ ԳՆԴԱԿՆԵՐ Է ԲԱՑ ԹՈՂԵԼ, ՈՐՊԵՍԶԻ ՑՈՒՅՑ ՏԱ, ՈՐ ՆՐԱՆՑ ԱՆԿՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԸ ԱՆԿԱԽ Է ՆՐԱՆՑ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻՑ։ ԴԱ ՀԱԿԱՍՈՒՄ ԷՐԱՐԻՍՏՈՏԵԼԻ ՈՒՍՄՈՒՆՔԻՆ, ԸՍՏ ՈՐԻ ԾԱՆՐ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԻ ԱՐԱԳ ԵՆ ԸՆԿՆՈՒՄ ՆԵՐՔԵՒ, ՔԱՆ ԹԵԹԵՒ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԸ։ ՓՈՐՁԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ, ՈՐ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ՀԻՊՈԹԵԶՆ ԷՐ ՃԻՇՏ։ ԳՆԴԱԿՆԵՐԸ ԻՐՈՔ ԳԵՏՆԻՆ ԷԻՆ ՀԱՍԵԼ ՄԻԵՒՆՈՒՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿ (ԵԹԵ ԻՀԱՐԿԵ ԱՐՀԱՄԱՐՀԵՆՔ ՕԴԻ ԴԻՄԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՃԱՌՈՎ ԱՌԱՋԱՑԱԾ ՉՆՉԻՆ ԱՆԿՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՏԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Նիկոլայ Կոպեռնիկոս

ՆԻԿՈԼԱՅ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍ (ԳԵՐՄԱՆԵՐԵՆ` NIKOLAS KOPPERNIGK, ԼԵՀԵՐԵՆ` MIKOŁAJ KOPERNIK, ԼԱՏԻՆԵՐԵՆ` NICOLAUS COPERNICUS,ՓԵՏՐՎԱՐԻ 19, 1473, ԹՈՐՈՒՆ, ԼԵՀԱՍՏԱՆ – ՄԱՅԻՍ 24, 1543, ՖՐՈՄԲՈՐԿ, ԼԵՀԱՍՏԱՆ)` ԼԵՀ ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՏՆՏԵՍԱԳԵՏ, ԿԱՆՈՆԻԿՈՍ։ ԱՌԱՎԵԼ ՀԱՅՏՆԻ Է ՈՐՊԵՍ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ՀԵԼԻՈՑԵՆՏՐԻԿ (ԱՐԵՒԱԿԵՆՏՐՈՆ) ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՀԵՂԻՆԱԿ, ՈՐԸ ՍԿԶԲՆԱՎՈՐԵՑ ԱՌԱՋԻՆ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԿՈՊԵՐՆԻԿՈՍԻ ԴԱՐԱԿԱԶՄԻԿ ԳԻՐՔԸ՝ DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM («ԵՐԿՆԱՅԻՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ ՊՏՈՒՅՏԻ ՄԱՍԻՆ»), ՀՐԱՏԱՐԱԿՎԱԾ ԻՐ ՄԱՀԻ ՆԱԽՕՐՅԱԿԻՆ, ՈՐՈՇ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՂՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿՆԱՐԿԱՅԻՆ ԿԵՏ։ ՆԱ ԳՈՐԾԸ ԽՐԱԽՈՒՍԵՑ ՀԵՏԱԳԱ ԳԻՏԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ՝ ԴԱՌՆԱԼՈՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂԵՆԻՇԵՐԻՑ ՄԵԿԸ

Էտյեն Բեզու

ԷՏՅԵՆ ԲԵԶՈՒ (ՖՐ.՝ ÉTIENNE BÉZOUT) (ՄԱՐՏԻ 31, 1730 – ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 27, 1783), ՖՐԱՆՍԻԱՑԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ։ ԾՆՎԵԼ Է ՆԵՄՈՒՐՈՒՄ 1730 ԹՎԱԿԱՆԻՆ։ ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ԳԱ ԱՆԴԱՄ 1758Թ։ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԸ ՆՎԻՐՎԱԾ ԵՆ ՀԱՆՐԱՀԱՇՎԻՆ։

Նիկոլայ Լոբաչևսկի

ՆԻԿՈԼԱՅ ԻՎԱՆԻ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻ (ՌՈՒՍ.՝ НИКОЛА́Й ИВА́НОВИЧ ЛОБАЧЕ́ВСКИЙ, ԾՆՎ. 1972 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 1-ԻՆ ՆԻԺՆԻ ՆՈՎԳՈՐՈԴ,- ՄԱՀ. 1856 ՓԵՏՐՎԱՐԻ 24-ԻՆ ԿԱԶԱՆ), ՌՈՒՍ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ։ ՆԻԿՈԼԱՅ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ 1807 – 1811 ԹԹ. ՈՒՍԱՆԵԼ Է ԵՒ ԱՊԱ ԴԱՍԱՎԱՆԴԵԼ Է ԿԱԶԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ, ՈՐՏԵՂ 1816 Թ. ՍՏԱՑԵԼ Է ՊՐՈՖԵՍՈՐԻ ԿՈՉՈՒՄ։ 1820 – 1822 ԹԹ. ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԱՅԴ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏԻ ԴԵԿԱՆ, 1827 – 1846 ԹԹ. ՌԵԿՏՈՐ։ 1830 Թ. ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԻՐ ՍՏԵՂԾԱԾ ՆՈՐ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԹԵՐԵՒՍ ՍԿԶԲՈՒՄ ՉՆԴՈՒՆՎԵՑԻՆ, ԲԱՅՑ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՄԵԾ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑԱՆ 19-ՐԴ ԴԱՐԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅԱՆ

ՆԻԿՈԼԱՅ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՈՒՆԻ ՀԱՆՐԱՀԱՇՎԻ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԱՆԱԼԻԶԻ, ՀԱՎԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ, ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ, ՖԻԶԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ։ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ՍՏԵՂԾԵԼ Է ՆՈՐ՝ ԷՎԿԼԻԴԵՍՅԱՆԻՑ ՏԱՐԲԵՐ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿՈՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՈՐՆ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ՓՈԽԵՑ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ ԲՆՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ ՄԻՆՉ ԱՅԴ ԻՇԽՈՂ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆՈՐԸ ԵՒ ՄԵԾԱՊԵՍ ԽԹԱՆԵՑ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄ

Անանիա Շիրակացի

ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻ (ԾՆ. ԵՒ ՄԱՀՎԱՆ ԹԹ. ԱՆՀԱՅՏ), 7-ՐԴ ԴԱՐԻ ՀԱՅ ԳԻՏՆԱԿԱՆ։ ԱՌԱՋԻՆԸ ԿԱՅՈՒՆ ՀԻՄՔԵՐԻ ՎՐԱ ԴՐԵՑ ՃՇԳՐԻՏ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

ԾՆՆԴԱՎԱՅՐԸ ԵՒ ՈՒՍՈՒՄ

ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԵՂԵԼ Է ԱՆԱՆԻԱ ԳՅՈՒՂԻՑ։ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՎԱՆԱԲԱՐ ՍՏԱՑԵԼ Է ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ ԴՊՐՈՑՈՒՄ։ ԱՅԴ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՆԱ ՍՈՎՈՐԵԼ Է ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ ԵՒ ՍՈՂՈՄՈՆԻ ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ ԳԻՐՔԸ, ՈՐԻ ԻՄԱՍՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻՑ ՆԵՐՇՆՉՈՒՄ ՔԱՂԵԼՈՎ, ԵՒ ՀԱՄԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆ (ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ) ՍԻՐԵԼՈՎ, ՈՐՈՇՈՒՄ Է ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼ ՈՒՍՈՒՄԸ։ ՍԱԿԱՅՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՈՐԵՒԷ ՈՒՍՈՒՑԻՉ ԵՒ ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՐՔԵՐ ՉԳՏՆԵԼՈՎ, ՄԵԿՆՈՒՄ Է ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱ։ ԹԵՈՒԴՈՊՈԼԻՍ ՔԱՂԱՔՈՒՄ ԵՂԻԱԶԱՐՈՍ ԱՆՈՒՆՈՎ ՄԻ ԱՆՁԻՑ ԼՍՈՒՄ Է ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐ ԱՆՈՒՆՈՎ ՄԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍԻ ՄԱՍԻՆ, ՈՐԸ ԱՊՐՈՒՄ ԷՐ ՉՈՐՐՈՐԴ ՀԱՅՔՈՒՄ։ ՎԵՑ ԱՄԻՍ ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐԻ ՄՈՏ ԱՆՑ ԿԱՑՆԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ԳԱԼԻՍ Է ԱՅՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅԱՆ, ՈՐ ՆԱ ՍՊԱՌԻՉ ՉԻ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒՄ ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ։ ԱՊԱ ՈՒԶՈՒՄ Է ՄԵԿՆԵԼ ԿՈՍՏԱՆԴԻՆՈՊՈԼԻՍ, ԵՐԲ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ Է ԱՅՆՏԵՂԻՑ ԵԿՈՂ ԾԱՆՈԹՆԵՐԻ ԵՒ ԼՍՈՒՄ ԹԵ ՏՅՈՒՔԻԿՈՍ ԲՅՈՒԶԱՆԴԱՑԻ ԱՆՎԱՄԲ ՄԻ ԳԻՏՈՒՆ ԱՊՐՈՒՄ Է ՏՐԱՊԻԶՈՆՈՒՄ, ՈՐԸ ԳՏՆՎՈՒՄ ԷՐ ՊՈՆՏՈՍԻ ԾՈՎԵԶՐԻՆ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՈՒԹ ՏԱՐԻ ՍՈՎՈՐՈՒՄ Է ՏՅՈՒՔԻԿՈՍԻ ՄՈՏ, ԵՒ ԱՅԴ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒՄ ՀԱՄԱՐՈՂԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆԸ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՒ ԾԱՆՈԹԱՆՈՒՄ ԱՅԼ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՒ ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԳՐՔԵՐԻ ՀԵՏ։ ԱՊԱ ՆԱ ՎԵՐԱԴԱՌՆՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆ, ԵՒ ՓՈՐՁՈՒՄ ՈՒՍՈՒՑԱՆԵԼ ԻՐ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ՆԱԵՒ ԲԱՑՈՒՄ Է ԴՊՐՈՑ ԵՒ ԳՐՈՒՄ

ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԸ

ՄԵԾ Է ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԸ։ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ, ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅԱՄԲ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅՈՎ, ՏՈՄԱՐԱԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ։ ՆԱԵՐԿՐԱԿԵՆՏՐՈՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԿՈՂՄՆԱԿԻՑ ԷՐ ԵՒ ԸՍՏ ԱՅԴՄ ԷԼ ԲԱՑԱՏՐՈՒՄ ԷՐ ՏԱՐՎԱ ԵՂԱՆԱԿՆԵՐԻ, ԳԻՇԵՐՎԱ ՈՒ ՑԵՐԵԿՎԱ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ։ ՈՐՈՇ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒ ԴԱՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՋՈՑՈՎ ԵԶՐԱԿԱՑՆՈՒՄ ԷՐ, ՈՐ ԱՐԵԳԱԿԸ ՄԵԾ Է ԹԵ՛ ԼՈՒՍՆԻՑ, ԹԵ՛ ԵՐԿՐԻՑ ԵՒ ԳՏՆՎՈՒՄ Է ՇԱՏ ՄԵԾ ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՎՐԱ։ ԻՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՆՇԵԼ Է ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԻ ՇԱՐՔ ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵ

ՏՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԻՋԻՆ ԼԱՅՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ ՍՏՎԵՐԱՉԱՓ ԿԱԶՄԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆԸ։ ԿԱԶՄԵԼ Է ԼՈՒՍՆԱՅԻՆ ԽԱՎԱՐՈՒՄՆԵՐԻ 19-ԱՄՅԱ ՊԱՐԲԵՐԱՇՐՋԱՆԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐԸ։ ՄԵԾ ԱՐԺԵՔ ԵՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՀԱՆԴԻՊՈՂ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐԻ ՄԵԿՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ։ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ԱՄԵՆԱԱՐԺԵՔԱՎՈՐԸ ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԱՍԱԳԻՐՔՆ Է՝ ԳՈՒՄԱՐՄԱՆ, ՀԱՆՄԱՆ, ԲԱԶՄԱՊԱՏԿՄԱՆ ԵՒ ԲԱԺԱՆՄԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԱՄՓՈՓՈՂ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐՈՎ։ ԳՐՔՈՒՄ ԶԵՏԵՂՎԱԾ ԵՆ ՆԱԵՒ ԹՎԱԲԱՆԱԿԱՆ ԵՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՊՐՈԳՐԵՍԻԱՆԵՐ ՀԻՇԵՑՆՈՂ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ, ՄԻ ՇԱՐՔ ԽՆԴԻՐՆԵՐ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ՄԵԶ ՀԱՍԱԾ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԵՐԻՑ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ ՆԱԵՒ ԹԱՆԿԱՐԺԵՔ ՔԱՐԵՐԻՆ, ՉԱՓ ՈՒ ԿՇԻՌՆԵՐԻՆ, ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՒ ՕԴԵՐԵՒՈՒԹԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՆԱԶԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՂ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒ

ԱԶԴՎԵԼՈՎ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ՍՈՑԻԱԼ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐԻՑ ԵՒ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՈՐԵՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵԼՈՎ ԲՆՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՆԱ ԿԱՐՈՂԱՑԵԼ Է ՏԵՍՆԵԼ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՈՒՂՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՒ ՓՈՐՁԵԼ Է ԴՐԱՆՔ ՓՈԽԱՐԻՆԵԼ ԳԻՏԱԿԱՆ ՏԵՍԱԿԵՏՆԵՐՈՎ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳԻՏԱ–ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ԱՇԽԱՐՀԱՅԱՑՔԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԿԱՅՈՒՄ Է ԻՆՉՊԵՍ ՆՐԱ ՀԱՅԱՑՔՆԵՐԻ ԲԱՑԱՌԻԿ ԽՈՐՈՒԹՅԱՆ ՈՒ ԻՆՔՆՈՒՐՈՒՅՆՈՒԹՅԱՆ, ԱՅՆՊԵՍ ԷԼ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ, ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ՈՒ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՄՏՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ ՄԱՏՈՒՑԱԾ ՄԵԾ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՓԱՍՏՈՐԵՆ ԲՆԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆՈ

ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ՁԵՌԱԳՐԵՐԸ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ՃՇԳՐԻՏ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ

ՊԱՀՊԱՆՎԵԼ ԵՆ ՆԱԵՒ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ «ՏԻԵԶԵՐԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ», «ԿԵՆԴԱՆԱԿԵՐՊԻ ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ԱՄՊԵՐԻ ԵՒ ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՆՇԱՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ԱՐԵԳԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔԻ (ՇԱՐԺՄԱՆ) ՄԱՍԻՆ», «ԵՐԿՆՔԻ ՇՐՋԱԳԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՕԴԵՐԵՒՈՒԹԱԲԱՆԱԿԱՆ ԵՐԵՒՈՒՅԹՆԵՐԻ) ՄԱՍԻՆ», «ԾԻՐ ԿԱԹԻՆԻ ՄԱՍԻՆ» ԵՒ ԱՅԼ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԻՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԲԵՐՈՒՄ Է ԵԳԻՊՏԱՑԻՆԵՐԻ, ՀՐԵԱՆԵՐԻ, ԱՍՈՐԻՆԵՐԻ, ՀՈՒՅՆԵՐԻ, ՀՌՈՄԵԱՑԻՆԵՐԻ ԵՒ ՀԱԲԵՇՆԵՐԻ ՄՈՏ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԹՎԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ, ԽՈՍՈՒՄ Է ՄՈԼՈՐԱԿՆԵՐԻ ՇԱՐԺՄԱՆ, ԱՐԵՒԻ ԵՒ ԼՈՒՍՆԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԵՒ ՆՐԱՆՑ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ԵՒ ԱՅԼՆ։ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՎ ԵՐԿՐԻ ԳՆԴԱՁԵՒՈՒԹՅՈՒՆԸ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԳՏՆՈՒՄ Է, ՈՐ ԱՐԵՒԸ ԿԱՐՈՂ Է ԼՈՒՍԱՎՈՐԵԼ ԵՐԿՐԻ ԵՐԿՈՒ ԿՈՂՄԵՐԸ ՕՐՎԱ ՏԱՐԲԵՐ ԺԱՄԵՐԻՆ ԵՒ ԵՐԲ ԵՐԿՐԻ ՄԻ ԿՈՂՄՈՒՄ ՑԵՐԵԿ Է՝ ՄՅՈՒՍՈՒՄ ԳԻՇԵՐ ։ ՆԱ ԾԻՐ ԿԱԹԻՆԸ ՀԱՄԱՐՈՒՄ Է ԽԻՏ ԵՒ ԱՂՈՏ ԱՍՏՂԵՐԻ ԿՈՒՏԱԿՈՒՄ”։ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄ Է ԱՅՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻ ԿԱՐԾԻՔԸ, ՈՐՈՆՔ ԳՏՆՈՒՄ ԵՆ ՈՐ ԼՈՒՍԻՆԸ ՍԵՓԱԿԱՆ ԼՈՒՅՍ ՉՈՒՆԻ ԵՒ ԼՈՒՅՍ ՍՏԱՆՈՒՄ Է ԱՐԵՒԻ ՄԻՋՈՑՈՎ։ ԱՐԵՒԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄԸ ԲԱՑԱՏՐՈՒՄ Է ԼՈՒՍՆԻ՝ ԱՐԵՒԻ ԵՒ ԵՐԿՐԻ ՄԻՋԵՒ ԳՏՆՎԵԼՈՎ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ Է ՏԱԼԻՍ ԱՆՁՐԵՒԻ, ՁՅԱՆ, ԿԱՐԿՈՒՏԻ, ԱՄՊՐՈՊԻ, ՀՈՂՄԵՐԻ, ԵՐԿՐԱՇԱՐԺԻ ԵՒ ԲՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՆԱԶԱՆ ԱՅԼ ԵՐԵՒՈՒՅԹՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ։ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳՐՉԻՆ ԵՆ ՊԱՏԿԱՆՈՒՄ ՆԱԵՒ ՄԻ ՇԱՐՔ ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ, Պ

Վիկտոր Համբարձումյան

ՎԻԿՏՈՐ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ (ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 18, 1908 – ՕԳՈՍՏՈՍ 12, 1996), ՀԱՅ ՀԱՅՏՆԻ ԱՍՏՂԱԳԵՏ ԵՒ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿՈՍ, ՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ԱՍՏՂԵՐԻ ԵՒ ՄԻԳԱՄԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԵՐԻ ԵՒ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՆԵՐԻ ՏԻԵԶԵՐԱԾՆՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԲՆԱԳԱՎԱՌՆԵՐԻՆ։ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԵՂԻՆԱԿՆ Է ՍԿԶԲՈՒՆՔՈՐԵՆ ՆՈՐ ՏԻԵԶԵՐԱԾՆԱԿԱՆ ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԻ։ Վ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՍՏԱԼԻՆՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ԿՐԿՆԱԿԻ (1946, 1950) ԴԱՓՆԵԿԻՐ Է, ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿՐԿՆԱԿԻ (1968, 1978) ՀԵՐՈՍ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԵՐՈՍ (1996), ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԴԱՇՆՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ԴԱՓՆԵԿԻՐ, ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԱԿԱԴԵՄԻԱԿԱՆ ՊԱՐԳԵՒՆԵՐԻ։ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ ՀԻՄՆԱԴԻ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԾՆՎԵԼ Է ԹԻՖԼԻՍՈՒՄ, 1908 Թ. ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ։ ՀԱՅՐԸ՝ ՀԱՄԱԶԱՍՊ ԱՍԱՏՈՒՐԻ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՂԵԼ Է ԻՐԱՎԱԲԱՆ, ԳՐԱԿԱՆԱԳԵՏ։ ՆԿԱՏԵԼՈՎ ԵՐԵՔ-ՉՈՐՍ ՏԱՐԵԿԱՆ ՈՐԴՈՒ՝ ԹՎԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՈՒՆԵՑԱԾ ՄԵԾ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՀԱՅՐՆ ԱՎԵԼԻ ԼՐՋՈՐԵՆ Է ԶԲԱՂՎՈՒՄ ՕԺՏՎԱԾ ԶԱՎԱԿՈՎ՝ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՎ ՆՐԱ ԲՆԱՏՈՒՐ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՁԻՐՔԸ։ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ԱՌԱՎԵԼ ՑԱՅՏՈՒՆ ԵՆ ԴՐՍԵՒՈՐՎՈՒՄ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ԵՒ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՆՐԱ ՀԱԿՈՒՄՆԵՐԸ։ ԴԵՌ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ՆԱ ՀՐԱՊԱՐԱԿԱՅԻՆ ԴԱՍԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ Է ԿԱՐԴՈՒՄ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՒ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ։ 15-ԱՄՅԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՐԵՒԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ ԱՆՎԱՆԻ ՊՐՈՖԵՍՈՐՆԵՐԻ, ԴԱՍԱԽՈՍՆԵՐԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԵՒ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԴԱՍԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ Է ԿԱՐԴՈՒՄ ԱԼԲԵՐՏ ԷՅՆՇՏԵՅՆԻ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ, ՈՐՆ ԸՆԴՈՒՆՎՈՒՄ Է ՄԵԾ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅԱՄԲ։ 1924 Թ. ՎԻԿՏՈՐՆ ԸՆԴՈՒՆՎԵԼ Է ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՖԻԶԻԿԱ-ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԲԱԺԻՆԸ ԵՒ ՄԵԿ ՏԱՐԻ ԱՆՑ, ՏԵՂԱՓՈԽՎԵԼ ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ։ 1926 Թ., ՏԱԿԱՎԻՆ ՈՒՍԱՆՈՂ, ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾԸ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ԱՐԵԳԱԿՆԱՅԻՆ ՋԱՀԵՐԻՆ։ ՈՒՍԱՆՈՂԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԸ ՏՊԱԳՐՈՒՄ Է ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 15 ՀՈԴՎԱԾ։ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՆ ԱՎԱՐՏԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ, 1928-1931-ԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ՈՒՍԱՆԵԼ Է ՊՈՒԼԿՈՎՈՅԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ ԱՍՊԻՐԱՆՏՈՒՐԱՅՈՒՄ։ 1934 Թ. ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ ՉՈՐՍ ՏԱՐԻ ԱՇԽԱՏԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ, Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՄ ԵՒ ՂԵԿԱՎԱՐՈՒՄ Է ԽՍՀՄ ԱՌԱՋԻՆ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՄԲԻՈՆԸ։ 1935 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻՆ ՇՆՈՐՀՎՈՒՄ Է ՖԻԶՄԱԹ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐԻ ԱՍՏԻՃԱՆ՝ ԱՌԱՆՑ ԱՏԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ, ՈՐՆ ԱՆԿԱՍԿԱԾ ՆՐԱ ԳԻՏԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԵՂԻՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՀԱՄԲԱՎԻ ԵՒ ՎԱՍՏԱԿԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆ ԷՐ։ ԱՆՑԱԾ ԴԱՐԻ 30-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԱՋՈՂՈՒԹՅԱՄԲ ԼՈՒԾԵՑ ՏԱՐԲԵՐ ՏԻՊԵՐԻ ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ ԽՆԴԻՐԸ, ՀԱՇՎԻ ԱՌՆԵԼՈՎ ՆՐԱՆՑ ԻՆՉՊԵՍ ԱՌԱՋԱՑՄԱՆ, ԱՅՆՊԵՍ ԷԼ՝ ՔԱՅՔԱՅՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆԵՐԸ։ 1939 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ԽՍՀՄ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ-ԱՆԴԱՄ, ԵՒ ՆՇԱՆԱԿՎՈՒՄ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՊՐՈՌԵԿՏՈՐ՝ ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԳԾՈՎ։ 1943-ԻՆ ՀԻՄՆԱԴՐՎՈՒՄ Է ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽՍՀ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՆ։ Հ.Ա.ՕՐԲԵԼԻՆ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԳԱ-Ի ՆԱԽԱԳԱՀ, ԻՍԿ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ՓՈԽՆԱԽԱԳԱՀ։ 1947 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԵՒ ԱՊԱ ՎԵՐԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ԱՅԴ ՊԱՇՏՈՆՈՒՄ ՄԻՆՉԵՒ 1993Թ., ՈՐԻՑ ՀԵՏՈ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ՆԱԽԱԳԱՀ։ 1947Թ. ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒՄ Է ԻՐ ՀԱՅՏՆԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ՝ «ԱՍՏՂԵՐԻ ԷՎՈԼՅՈՒՑԻԱՆ ԵՒ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՆ», ՈՐՈՒՄ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ Է, ՈՐ ԻՐ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾԱԾ ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԸ՝ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌՆԵՐԸ, ԿԱԶՄՎԱԾ ԵՆ ՄԻԱՆՄԱՆ ԱՍՏՂԵՐԻՑ, ԵՒ ԴՐԱՆՈՎ Է ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾ ՆՄԱՆԱՏԻՊ ԱՍՏՂԵՐԻ ԲԱՐՁՐ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆՐԱ ՍՏԱՑԱԾ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐՈՎ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌՆԵՐԻ ՏԱՐԻՔԸ ՉԷՐ ԿԱՐՈՂ ԳԵՐԱԶԱՆՑԵԼ ՄԻ ՔԱՆԻ ՏԱՍՆՅԱԿ ՄԻԼԻՈՆ ՏԱՐԻՆ։ ԵԶՐԱԿԱՑՎԵՑ ՆԱԵՒ, ՈՐ ՆՈՒՅՆ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌԻ ԲՈԼՈՐ ԱՍՏՂԵՐԸ ԱՌԱՋԱՑԵԼ ԵՆ ՄԻԱՍԻՆ։ ԴՐԱՆՈՎ ԻՍԿ ԱՊԱՑՈՒՑՎԵՑ, ՈՐ ՄԵՐ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՅՈՒՄ ԱՍՏՂԱՌԱՋԱՑՄԱՆ ՊՐՈՑԵՍԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է, ԵՒ ԾԵՐ ԱՍՏՂԵՐԻ ՀԵՏ ՄԻԱՍԻՆ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՆ ՆԱԵՒ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԱՍՏՂԵՐ։ ԱՅՍ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԱՄԱՐ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ 1950Թ.-ԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԱՎ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ։ 1995Թ.-ԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎԵՑ ԽՍՀՄ ԳԱ ԻՍԿԱԿԱՆ ԱՆԴԱՄ։ 1961-1964ԹԹ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՂԵԼ Է ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ։ 1966Թ.-ԻՆ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆՈՒՄ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԵՑ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ 29-ՐԴ ԺՈՂՈՎԸ, ՈՐԸ ՎԿԱՅՈՒՄ Է ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆՈՒՄ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ։ ՄԻՆՉԵՒ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԸ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԱՄՈԶՎԱԾ ԷՐ, ՈՐ ՄԵՐ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՆԵՐ ԵՆ ԾՆՎՈՒՄ։ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 30 ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱՆԵՐԻ ԵՒ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ԱՆԴԱՄ ԷՐ, ԻՍԿ 1958-61ԹԹ. ԳԼԽԱՎՈՐԵԼ Է ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԱՄ ԸՆՏՐՎԵԼ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԱԽԱԳԱՀ (1966-72ԹԹ.)։ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԶԱՎԱԿԸ 1994Թ.-ԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԱՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԵՐՈՍԻ ԿՈՉՄԱՆ։ Վ.Հ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՎԱԽՃԱՆՎԵՑ 1996Թ. ՕԳՈՍՏՈՍԻ 12-ԻՆ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆՈՒՄ։ ԹԱՂՎԱԾ Է ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ 2.6 Մ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿԻՑ ՈՉ ՀԵՌՈՒ՝ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆԵՐԻ ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԳԵՐԵԶՄԱՆԱՏԱՆԸ։ ՆՐԱ ԱՌԱՆՁՆԱՏՈՒՆՆ ԱՅԺՄ ՄԵԾ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆՆ Է, ԻՍԿ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԸ 1998Թ. ԿՐՈՒՄ Է

Սերգեյ Մերգելյան

ՍԵՐԳԵՅ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆ (ՄԱՅԻՍԻ 19 1928 – ՕԳՈՍՏՈՍ 19 2008), ՀԱՅ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԱԿԱՆԱՎՈՐ ԳՈՐԾԻՉ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

ԾՆՎԵԼ Է 1928 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՍԻՄՖԵՐՈՊՈԼՈՒՄ։ ԹԵԿՆԱԾՈՒԱԿԱՆ ԹԵԶԸ ԱՌՆՉՎՈՒՄ ԷՐ ՖՈՒՆԿՑԻԱՆԵՐԻ ՄՈՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆԸ։ 1951 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ Է ԲԱԶՄԱՆԴԱՄԱՅԻՆ ՄՈՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԹԵՈՐԵՄԸ։ 19 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԷՔՍՏԵՐՆ ԱՎԱՐՏԵԼ Է ԵՊՀ- Ի ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏԸ։ 21 ՏԱՐԵԿԱՆ ՀԱՍԱԿՈՒՄ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐ, 25 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԸՆՏՐՎՈՒՄ ԽՍՀՄ ԵՒ ՀԽՍՀ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ ԱՆԴԱՄ, ԻՍԿ 28 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ։ ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԽՍՀՄ ԳԱ ՍՏԵԿԼՈՎԻ ԱՆՎԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ԿՈՄՊԼԵՔՍ ԱՆԱԼԻԶԻ ԲԱԺՆԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ ԵՒ ՂԵԿԱՎԱՐԸ։ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՀԻՄՆԵԼ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԻ ԵՐԵՒԱՆԻ ԳԻՏԱՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԸ, ԻՍԿ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՆԱԵՒ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ԱՅԴՊԻՍՈՎ ՍԿԻԶԲ Է ԴՐՎԵԼ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՀԱՇՎՈՂԱԿԱՆ ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ։ ՇՆՈՐՀԻՎ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ՏԱՂԱՆԴԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԴԱՐՁԱՎ ԱՅԴ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ ԽՍՀՄ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏՆՕՐԵՆՆ Է ԵՂԵԼ 1956- 1960 ԹՎԵՐԻՆ։ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԽՍՀՄ-Ի ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ՍՏԱԼԻՆՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ, ԻՍԿ ՀՀ ՆԱԽԱԳԱՀԻ 2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 26-Ի ՀՐԱՄԱՆԱԳՐՈՎ ՆՐԱՆ ՀԱՆՁՆՎԵԼ Է ՍՈՒՐԲ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ ԱՆՎԱՆ ՇՔԱՆՇԱՆ։ ՄՐՑԱՆԱԿԸ ՆՐԱՆ Է ՏՐՎԵԼ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼԵՍՈՒՄ, ՔԱՆԻ ՈՐ ԱՅԴ ԺԱՄԱՆԱԿ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ԷՐ ՀԱՍՏԱՏԵԼ ԱՄՆ- ՈՒՄ։ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 2008 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼԵՍՈՒՄ՝ ԵՐԿԱՐԱՏԵՒ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

Արտեմ Ալիխանյան

ԱՐՏԵՄ ԻՍԱՀԱԿԻ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆ (1908, ՀՈՒՆԻՍԻ 24 – 1978, ՓԵՏՐՎԱՐԻ 25), ՀԱՅ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐ (1940), ՊՐՈՖԵՍՈՐ (1942), ԽՍՀՄ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ ԱՆԴԱՄ (1946), ՀԽՍՀ ԳԱ ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ (1943), ՀԽՍՀ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՍՏԱԿԱՎՈՐ ԳՈՐԾԻՉ (1967), ԽՍՀՄ ՊԵՏԱԿԱՆ (1941, 1948) ԵՒ ԼԵՆԻՆՅԱՆ (1970) ՄՐՑԱՆԱԿԱԿԻՐ։ ԱԲՐԱՀԱՄ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՂԲԱՅՐԸ

ԾՆՎԵԼ Է ԹԻՖԼԻՍՈՒՄ։ ԱՎԱՐՏԵԼ Է ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԸ (1931)։ 1943-73-ԻՆ` ԵՐԵՒԱՆԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏՆՕՐԵՆ։ 1946-60-ԻՆ` ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏԱՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԻՍՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ԼԱԲԱՐԱՏՈՐԻԱՅԻ ՎԱՐԻՉ

ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻՆ, ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐԻ ԵՒ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻՆ, ԱՐԱԳԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆԸ ԵՒ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ։ 1934-ԻՆ ԱԲՐԱՀԱՄ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՒ Մ. ԿՈԶԱԴԱԵՒԻ ՀԵՏ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐԵԼ Է ԳՐԳՌՎԱԾ ՄԻՋՈՒԿՆԵՐԻՑ ԷԼԵԿՏՐՈՆ-ՊՈԶԻՏՐՈՆ ԶՈՒՅԳԵՐԻ ԱՌԱՔՄԱՆ ԵՐԵՒՈՒՅԹԸ, ԻՍԿ 1936-ԻՆ Ա. ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՒ Լ. ԱՐՑԻՄՈՎԻՉԻ ՀԵՏ ՓՈՐՁՈՎ ՀԻՄՆԱՎՈՐԵԼ Է ԻՄՊՈՒԼՍԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԷԼԵԿՏՐՈՆ-ՊՈԶԻՏՐՈՆ ԶՈՒՅԳԵՐԻ ԱՆԻՀԻԼԱՑՄԱՆ ԺԱ

1942-ԻՆ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ՀԵՏ ՀԻՄՆԱԴՐԵԼ Է ԱՐԱԳԱԾԻ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐԻ ՀԵՏԱԶՈՏՄԱՆ ԿԱՅԱՆԸ, ՀԱՅՏՆԱԲԵՐԵԼ ԼԻՑՔԱՎՈՐՎԱԾ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ «ՆԵՂ» ՀԵՂԵՂՆԵՐԸ (1943), ՄԵԾ ԷՆԵՐԳԻԱՅՈՎ ՊՐՈՏՈՆՆԵՐԻ ԱՌԱՏ ՀՈՍՔԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐՈՒՄ (1945), ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՆԵՅՏՐՈՆՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՄԲ ԱՏՈՄԻՑ ԱՐԱԳ ՊՐՈՏՈՆՆԵՐ ԱՆՋԱՏՎԵԼՈՒ ԵՐԵՒՈՒՅԹԸ (1950)։ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ՀԵՏ ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ ԱՌԱՋԻՆՆ Է ՆՇԵԼ (1946) ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՆՈՐ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐՈՒՄ։ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆԸ ՍՏԵՂԾԵԼ ԵՒ ԿԱՏԱՐԵԼԱԳՈՐԾԵԼ Է ՄԵԾ ԷՆԵՐԳԻԱՅՈՎ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՀԵՏԱԶՈՏՄԱՆ ՍԱՐՔԵՐ (ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱՍՍՊԵԿՏՐՈՄԵՏՐ, ԲՇՏԻԿԱՅԻՆ ԵՒ ԿԱՅԾԱՅԻՆ ԽՑԻԿՆԵՐ)։ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆԻ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՄԲ ՍՏԵՂԾՎԵԼ Է ԵՐԵՒԱՆԻ ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՕՂԱԿԱՁԵՒ ԱՐԱԳԱՑՈՒՑԻՉԸ։ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԵԼ Է ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏԱՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՄԲԻՈՆԸ (1946), ՀԻՄՆԱԴՐԵԼ ՆՈՐ ԱՄԲԵՐԴԻ ԿԱՅԱՆԸ (1958), ՂԵԿԱՎԱՐԵԼ ՏԵՍԱԿԱՆ ԵՒ ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՆՈՐ ԱՄԲԵՐԴԻ ԴՊՐՈՑԸ։ ՎԱԽՃԱՆՎԵԼ Է ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄ, ԹԱՂՎԱԾ Է ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ։

Գլանի մակերևույթի մակերեսը

Գիտենք, որ գլանը առաջանում է ուղղանկյան՝ իր կողմերից մեկի շուրջ պտտումից:

Պտտելով ներքևի AA₁O₁O ուղղանկյունը իր կողմերից որևէ մեկի, օրինակ՝ OO₁-ի շուրջ, ստանում ենք պատկերված գլանը:

OO₁ հատվածը կոչվում է գլանի բարձրություն, AA₁-ը և BB₁-ը՝ ծնորդներ:

Պտտման ընթացքում առաջացած երկու շրջանները կոչվում են գլանի հիմքեր:

Գլանի բարձրությունով անցնող հարթության և գլանի ընդհանուր մասը կոչվում է գլանի առանցքային հատույթ: Գլանի առանցքային հատույթը ուղղանկյուն է:

Վերևի նկարում դա AA₁B₁B ուղղանկյունն է:

Գլանի կողմնային մակերևույթի բացվածքը ևս ուղղանկյուն է:

Այդ ուղղանկյան կողմերից մեկը հիմքի շրջանագծի երկարությունն է, իսկ մյուսը՝ գլանի բարձրությունը: Ուրեմն, գլանի կողմնային մակերևույթի (կամ գլանային մակերևույթի) մակերեսը հավասար է՝

S _կողմն=2πRH

Եթե սրան գումարենք երկու հիմքերի մակերեսները, ապա կստանանք գլանի լրիվ մակերևույթի մակերեսը՝

S=S_կողմն+2S_հիմք=2πRH+2πR²

Եթե փակագծերից դուրս բերենք ընդհանուր արտադրիչները, կստանանք՝

S=2πR⋅(H+R)

Սինուսների թեորեմը

Սինուսների թեորեմը պնդում է, որ եռանկյանԱ կողմերը համեմատական են հանդիպակաց անկյունների սինուսներին՝ ${\frac {a}{\sin A}}\,=\,{\frac {b}{\sin B}}\,=\,{\frac {c}{\sin C}},$

Սինուսների թեորեմից հետևում է, որ եռանկյան մեծ անկյան դիմաց գտնվում է մեծ կողմ, մեծ կողմի դիմաց՝ մեծ անկյուն։

Ապացույց՝

Ենթադրենք ունենք a, b, և c կողմեր ունեցող եռանկյուն, և այդ կողմերի հանդիպակաց անկյուններն են A-ն, B-ն, և C-ն։ C գագաթից տարված բարձրությունը եռանկյունը բաժանում է երկու ուղղանկյուն եռանկյունիների։ Նշանակենք բարձրությունը h-ով։

Այդ դեպքում

\sin A={\frac {h}{b}}{\text{ և }}\sin B={\frac {h}{a}}.

Հետևաբար՝

${\frac {a}{\sin A}}={\frac {b}{\sin B}}$ ։

Նույն գործողությունները A գագաթից տարված բարձրության հետ անելիս՝ կստանանք ${\frac {b}{\sin B}}={\frac {c}{\sin C}}$ ։

Կետի կորդինատները

Տեսություն՝

Դիցուք կոորդինատային հարթության վրա տրված է A(x;y) կետը:

A կետի AO հեռավորությունը կոորդինատների O սկզբնակետից նշանակենք R-ով և տանենք O կենտրոնով և R շառավղով շրջանագիծը:

Այդ շրջանագիծը անցնում է A կետով:

AO հատվածի և աբսցիսների դրական կիսաառանցքի կազմած անկյունը նշանակենք α-ով:

A(x;y) կետի x=OX և y=OY կոորդինատները արտահայտենք AO հատվածի R երկարության և α անկյան միջոցով:

Դիտարկենք α սուր անկյունով AOX ուղղանկյուն եռանկյունը:

Գիտենք, որ սուր անկյան սինուսը հավասար է անկյան դիմացի էջի հարաբերությանը ներքնաձիգին, իսկ կոսինուսը՝ կից էջի հարաբերությանը ներքնաձիգին:

Այսպիսով՝

sinα=AX/AO, cosα=OX/AO

Այստեղից ստանում ենք՝

AX=AO⋅sinα, OX=AO⋅cosα

Քանի որ x=OX, և y=OY=AX թվերը A(x;y) կետի կոորդինատներն են, և AO=R, ապա՝ x=R⋅cosα, y=R⋅sinα

Կոորդինատային հարթության վրայի A կետի կոորդինատները գտնելու համար պետք այդ կետը միացնել կոորդինատների O սկզբնակետի հետ, գտնել OA հատվածի OA=R երկարությունը և OA հատվածի և աբսցիսների դրական կիսաառանցքի կազմած α անկյունը:

Այդ դեպքում A կետի կոորդինատներն են՝ A(R⋅cosα, R⋅sinα)

Բերման բանաձևեր

Տեսություն՝

Դիտարկենք AOX եռանկյան երկու սուր անկյունները: Դրանց գումարը հավասար է 90°

Անկյուններից մեկը նշանակենք α-ով, մյուսը կլինի` 90°−α

Քանի որ sinα=AX/AO, cosα=OX/AO, ապա sin(90°−α)=OX/AO, cos(90°−α)=AX/AO

Համոզվում ենք, որ տեղի ունեն հետևյալ հավասարությունները՝

cos(90°−α)=sinα

sin(90°−α)=cosα

Դիտարկենք բութ անկյունը, և այն արտահայտենք α-ով:

Տեղի ունեն հետևյալ հավասարությունները՝

sin(180°−α)=sinα

cos(180°−α)=−cosα

Ստացված բանաձևերը կոչվում են բերման բանաձևեր՝

cos(90°−α)=sinα

sin(90°−α)=cosα

sin(180°−α)=sinα

cos(180°−α)=−cosα

Սինուսի և կոսինուսի համար բերման բանաձևերի միջոցով ստանում ենք բերման բանաձևեր տանգենսի և կոտանգենսի համար:

Օրինակ՝ եթե α≠0°, ապա՝

tg(180°−α)=sin(180°−α)/cos(180°−α)=sinα/−cosα=−tgα

եթե α≠0°, ապա՝

tg(90°+α)=sin(90°+α)/cos(90°+α)=cosα/−sinα=−ctgα։