Լրացուցիչ աշխատանք․ Ժամանակի մաթեմատիկոսները

Պյութագորաս

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍ (ՄՈՏ 569 – 475 Մ.Թ.Ա.), ԱՆՏԻԿ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ ԵՒ ՓԻԼԻՍՈՓԱ, ԱՌԱՎԵԼԱՊԵՍ ՀԱՅՏՆԻ Է ԻՐ ԱՆՈՒՆՈՎ ԿՈՉՎԱԾ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԹԵՈՐԵՄՈՎ։ ՀԱՅՏՆԻ ԼԻՆԵԼՈՎ ՈՐՊԵՍ «ԹՎԵՐԻ ՀԱՅՐ՝ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԱԶԴԵՑԻԿ ՀԵՏՔ Է ԹՈՂԵԼ Մ.Թ.Ա. 6-ՐԴ ԴԱՐԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ԵՒ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՈՒՍՄՈՒՆՔՆԵՐՈՒՄ։ ՔԱՆԻ ՈՐ ԼԵԳԵՆԴՆԵՐՆ ՈՒ ԱՅԼ ՆՄԱՆԱՏԻՊ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՄՇՈՒՇՈՒՄ ԵՆ ՆՐԱ ԿԱՏԱՐԱԾ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ, ՔԱՆ ԱՅԼ ՄԻՆՉ ՍՈԿՐԱՏԵՍՅԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻՆԸ՝ ԱՆՀՆԱՐ Է ՀԱՎԱՍՏԻՈՐԵՆ ԽՈՍԵԼ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՒ ՈՒՍՄԱՆ ՄԱՍԻՆ։ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԵՒ ՆՐԱ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ ՀԱՎԱՏՈՒՄ ԷԻՆ, ՈՐ ԱՄԵՆ ԻՆՉ ԿԱՊՎԱԾ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՀԵՏ, ԵՒ ԿԱՐԾՈՒՄ ԷԻՆ ՈՐ ԱՄԵՆ ԻՆՉ ԿԱՐՈՂ Է ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿՎԵԼ ԵՒ ՉԱՓՎԵԼ ՑԻԿԼԵՐԻ ՕԳՆՈՒ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԾՆՎԵԼ Է ՍԱՄՈՍ ԿՂԶՈՒՄ, ՓՈՔՐ ԱՍԻԱՅԻ ԱՓԻ ՄՈՏ, ՊԻԹԱՅԻՍԻ ԵՒ ՄՆԵՍԱՐՔՈՍԻ ՈՐԴԻՆ ԷՐ։ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՏԱՐԻՔՈՒՄ,ՊՈԼԻԿՐԱՏԵՍԻ ԴԱԺԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՓԱԽՉԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԼՔԵԼ Է ՀԱՐԱԶԱՏ ՔԱՂԱՔԸ, ՄԵԿՆԵԼՈՎ ՀԱՐԱՎԱՅԻՆ ԻՏԱԼԻԱՅՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ԿՐՈՏՈՆ ՔԱՂԱՔ։ ՇԱՏ ՀԵՂԻՆԱԿՆԵՐ ՆԱԵՒ ՃԱՆԱՉՈՒՄ ԵՆ ՆՐԱ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐԸ ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍԻ ԵՒ ԲԱԲԵԼՈՆԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻ ՀԵՏ ՄԻՆՉԵՒ ԱՐԵՒՄՈՒՏՔ ՇԱՐԺՎԵԼԸ՝ ԱՅՍ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՆՇՎԱԾ ԵՆ ՀՈՒՅՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԳՐՎԱԾ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՇԱՏ ԿԵՆՍԱԳՐԱԿԱՆՆԵՐՈՒՄ։ ՍԱՄՈՍԻՑ ԴԵՊԻ ԿՐՈՏՈՆ ՏԵՂԱՇԱՐԺԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ՍՏԵՂԾՈՒՄ Է ԳԱՂՏՆԻ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՀԱՅՏՆԻ ԹԵՈՐԵՄԸ ՈՒՂՂԱՆԿՅՈՒՆ ԵՌԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ՁԵՌՆԱՄՈՒԽ Է ԼԻՆՈՒՄ ԿՐՈՏՈՆԻ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԿՅԱՆՔԻ ԲԱՐԵՓՈԽՄԱՆԸ, ՀՈՐԴՈՐԵԼՈՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐԻՆ ԿՐԹՎԵԼ ԵՒ ԻՐ ՇՈՒՐՋԸ ՍՏԵՂԾԵԼՈՎ ՀԵՏԵՒՈՐԴՆԵՐԻ ԲԱՐՁՐԱԿԱՐԳ ՕՂԱԿ։ ԱՅՍ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ԱՌԱՋՆՈՐԴՎՈՒՄ Է ՇԱՏ ԽԻՍՏ ՕՐԵՆՔՆԵՐՈՎ։ ՆՐԱ ԴՊՐՈՑԸ ԲԱՑ Է ԼԻՆՈՒՄ ՀԱՎԱՍԱՐԱՊԵՍ ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ ԵՒ ԿԱՆԱՆՑ ՀԱՄԱՐ։ ՆՐԱՆՔ, ՈՎՔԵՐ ՄԻԱՆՈՒՄ ԵՆ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ՆԵՐՔԻՆ ՇՐՋԱՆԻՆ, ԿՈՉՈՒՄ ԵՆ ԻՐԵՆՑ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐ։ ՆՐԱՆՔ ԱՊՐՈՒՄ ԵՆ ԴՊՐՈՑՈՒՄ, ՀՐԱԺԱՐՎՈՒՄ ԵՆ ԻՐԵՆՑ ՍԵՓԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՒ ՍՆՎՈՒՄ ԵՆ ՄԻԱՅՆ ԲԱՆՋԱՐԵՂԵՆԱՅԻՆ ԿԵՐԱԿՐՈՎ։ ՀԱՐԵՒԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՂ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻՆ ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎՈՒՄ ԷՐ ԱՅՑԵԼԵԼ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԴՊՐՈՑ։ ԿՈՉՎԵԼՈՎ ԱԿՈՒՍՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐ, ԱՅՍ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻՆ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎՈՒՄ ԷՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾԵԼ ՄԻՍ ԵՒ ՈՒՆԵՆԱԼ ՍԵՓԱԿԱՆՈՒ

ԸՍՏ ՅԱՄԲԼԻԽՈՍԻ, ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՑԻՆԵՐԸ ՎԱՐՈՒՄ ԷԻՆ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԴԱՍԵՐԻՑ, ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ԿԵՐԱԿՐԻՑ, ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ, ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՒ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԱԾ ԿՅԱՆՔ։ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ ԷՐ ԱՅՍ ԿՅԱՆՔԻ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆԸ՝ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ ԿԱՆՈՆԱՎՈՐ ԿԵՐՊՈՎ ՄԻԱՍԻՆ ԵՐԳՈՒՄ ԷԻՆԱՊՈԼԼՈՆԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՕՐՀՆԵՐԳԵՐ, ՀՈԳՈՒ ԵՒ ՄԱՐՄՆԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԲՈՒԺԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ ԷԻՆ ՔՆԱՐԸ ԵՒ ՔՆԻՑ ԱՌԱՋ ՈՒ ՀԵՏՈ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՐԺԵՑՆԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԷԻՆ ԱՍՈ

ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԻ ԹԵՈՐԵՄԸ, ՈՐԸ ԿՐՈՒՄ Է ԻՐ ԱՆՈՒՆԸ, ՀԱՅՏՆԻ ԷՐ ԱՎԵԼԻ ՎԱՂ ՄԻՋԱԳԵՏՔՈՒՄ, ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍՈՒՄ ԵՒ ՀՆԴԿԱՍՏԱՆՈՒՄ։ ԱՐԴՅՈՔ ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍԸ ԻՆՔՆ Է ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ ԱՅԴ ԹԵՈՐԵՄԸ, ՀԱՅՏՆԻ ՉԷ, ՔԱՆԻ ՈՐ ԱՆՏԻԿ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԷՐ ՆՇԵԼ ՈՒՍՈՒՑՉԻ ԱՆՈՒՆԸ ԻՐ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐԱԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Թալես

ԹԱԼԵՍ ՄԻԼԵՏԱՑԻ (Մ.Թ.Ա. 640/39-546/39), ՀԻՆ ՀՈՒՅՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՏՈՄԱՐԱԳԵՏ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏ։ ԹԱԼԵՍԸ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ՀՈՒՆԱԿԱՆ ՅՈԹ ԻՄԱՍՏՈՒՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։

ԾՆՎԵԼ Է ՄԻԼԵՏՈՍ ՔԱՂԱՔՈՒՄ։ ԹԱԼԵՍԸ ՄԻԼԵՏՅԱՆ ԴՊՐՈՑԻ ԱՌԱՋԻՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱ-ԳԻՏՆԱԿԱՆՆ Է, ԱՌԱՋԻՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆ ՈՒ ԲՆԱԳԵՏԸ։ ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԱՄԵՆԱԽՈՇՈՐ ՄԱՐԴԸ, ՄԻԱԺԱՄԱՆԱԿ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ԱՌԵՒՏՐՈՎ, ԵՂԵԼ Է ՀԱՅՏՆԻ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆ, ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԽՈՇՈՐ ԳՈՐԾԻՉ, ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏ, ԱՍՏՂԱԲԱՇԽ, ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴԵԼ Է ԶԱՆԱԶԱՆ ՔԱՂԱՔՆԵՐ, ԴԵՊԻ ԵԳԻՊՏՈՍ, ՈՐՏԵՂ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ՆԵՂՈՍԻՀԵՂԵՂՈՒՄՆԵՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՄԲ։ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱԼՈՎ ՄԻԼԵՏՈՍ ԻՐԵՆ ՆՎԻՐՈՒՄ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ԶԲԱՂՄՈՒՆՔԻ ՄԻՆՉԵՒ ԽՈՐ ԾԵՐՈՒԹՅՈՒ

ԻՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ՆԱ ՔԱՂԴԵԱԿԱՆ ՈՒ ԵԳԻՊՏԱԿԱՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻՑ ՎԵՐՑՆՈՒՄ Է ԱՍՏՂԱԲԱՇԽԱԿԱՆ ՈՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐ, ՈՐԸ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ԶԱՐԳԱՑՆՈՒՄ Է։ ՆԱ ԱՍՏՂԱԲԱՇԽՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԿԱՏԱՐՈՒՄ Է ՄԻ ՇԱՐՔ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՈՆՔ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ ԵՆ ԱՌԵՒՏՐԱԿԱՆՆԵՐԸ ԾՈՎԱԳՆԱՑՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ։ ՆԱ ԳՈՒՇԱԿՈՒՄ Է 585 ԹՎԻ ՄԱՅԻՍԻ 28-Ի ԱՐԵՒԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄԸ։ ՆԱ ԱՌԱՋԻՆՆ Է ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՏԱՐԻՆ 365 ՕՐ, ԱՌԱՋԻՆԸ ԳՏԱՎ ՓՈՔՐ ԱՐՋԻ ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄ ԷՐ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Էվկլիդես

ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ (Ք.Ա. 4-ՐԴ ԿԱՄ 3-ՐԴ ԴԱՐ) ՀԻՆ ՀՈՒՅՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ ԷՐ, ՈՒՄ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԵՆ ԿԱՆԳՆԱԾ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔՈՒՄ։ ՆԱ ԾՆՎԵԼ Է ԱԹԵՆՔՈՒՄ, ՊՏՂՈՄԵՈՍ ԱՌԱՋԻՆԻ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ։ ԹԱԳԱՎՈՐԻ ՀՐԱՎԵՐՈՎ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԻԱ ՄԵԿՆԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ ՀԻՄՆՈՒՄ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ, ԵՐԲ ԱՐԴԵՆ ՀՈՒՅՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍՆԵՐԸ ՀԱՎԱՔԵԼ ԷԻՆ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՓԱՍՏԵՐԻ ՀՍԿԱՅԱԿԱՆ ՊԱՇԱՐ։ ՍԱԿԱՅՆ ԱՅԴ ՊԱՇԱՐԸ ԴԵՌԵՒՍ ԲԱՎԱՐԱՐ ՉԷՐ ԴԱՍԱՎԱՆԴԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ։ ԱՅԴ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔԻՑ ԵԼՆԵԼՈՎ՝ ԷՎԿԼԻԴԵՍԸ ԳՐՈՒՄ Է ԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ»

ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» (ԼԱՏԻՆԵՐԵՆ՝ ELEMENTA) ԷՎԿԼԻԴԵՍԻ ԱՄԵՆԱԿԱՐԵՒՈՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆ Է։ ԱՅՆ ԿԱԶՄՎԱԾ Է 13 ՀԱՏՈՐՆԵՐԻՑ, ՈՐՈՆՑԻՑ ԱՌԱՋԻՆՆ ԱՄԲՈՂՋՈՎԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ Է ԵՌԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻՆ ԵՒ ՎԵՐՋԻՆՆԵՐԻՍ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ, 2-ՐԴՈՒՄ ՏՐՎՈՒՄ ԵՆ ԲԱԶՄԱՆԿՅՈՒՆԸ ՀԱՎԱՍԱՐԱՄԵԾ ՔԱՌԱԿՈՒՍԻ ԴԱՐՁՆԵԼՈՒ ՄԵԹՈԴՆԵՐ, 3-ՐԴԸ ՇՐՋԱՆԱԳԾԵՐԻ ՄԱՍԻՆ Է, 4-ՐԴԸ՝ ՆԵՐԳԾՅԱԼ ԵՒ ԱՐՏԱԳԾՅԱԼ ԲԱԶՄԱՆԿՅՈՒՆՆԵՐԻ, 5-ՐԴ, 7-ՐԴ, 8-ՐԴ, 9-ՐԴ ԵՒ 10-ՐԴ ԳԼՈՒԽՆԵՐՈՒՄ ԲԵՐՎՈՒՄ Է ՀԱՄԵՄԱՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՇԱՐԱԴՐԱՆՔԸ, 6-ՐԴԸ ՆՎԻՐՎԱԾ Է ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ, ԻՍԿ ՎԵՐՋԻՆ 3-Ը՝ ՏԱՐԱԾԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆԸ։ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» ՍՏԱՑԱՎ ՏՐԱՄԱԲԱՆԱԿԱՆ ԱՅՆՊԻՍԻ ՇԱՐԱԴՐԱՆՔ, ՈՐՆ ԻՐ ԱՊՐԱԾ ԵՐԿՈՒ ՀԱԶԱՐԱՄՅԱԿՆԵՐՈՒՄ Ի ԶՈՐՈՒ ՉԵՂԱՎ ԳԵՐԱԶԱՆՑԵԼ ՈՉ ՈՔ։ ԱՅՍ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆ ԻՐ ՀԱԶԱՐԱՄՅԱԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՍՏԱՑԵԼ Է ԲԱԶՈՒՄ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՈՆՑԻՑ ԱՌԱՋԻՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ Է ՀԻՆ ՀՈՒՆԱՍՏԱՆՈՒՄ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՐԵՒՈՐԱԳՈՒՅՆ ՓԱՍՏԵՐԸ։ ԴԱՐԵՐ ՇԱՐՈՒՆԱԿ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ» ԵՂԵԼ Է ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱԿ ԴԱՍԱԳԻՐՔՆ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ, ԻՍԿ ԱՅՍՕՐ, ՉՆԱՅԱԾ, ՈՐ ՍԱԿԱՎԱԹԻՎ ԵՐԿՐՆԵՐՈՒՄ ԵՆ ԴԱՍԱՎԱՆԴՈՒՄ ԱՅԴ ԳՐՔՈՎ, ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ԲՈԼՈՐ ԴԱՍԱԳՐՔԵՐԻ ՀԻՄՔՈՒՄ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԿԱՆԳՆԵԼ ՀԵՆՑ «ՍԿԶԲՈՒՆՔՆ

Պասկալ

ԲԼԵԶ ՊԱՍԿԱԼ (ՖՐԱՆՍԵՐԵՆ՝ BLAISE PASCAL; 1623Թ. ՀՈՒՆԻՍԻ 19-1662Թ. ՕԳՈՍՏՈՍԻ 19), ՖՐԱՆՍԻԱՑԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՖԻԶԻԿՈՍ, ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԵՒ ԳՐՈՂ։ ՀԻԴՐՈՍՏԱՏԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՀԵՂԻՆԱԿԸ։ ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԾՆՎԵԼ Է ՖՐԱՆՍԻԱՅԻ ՀԱՐԱՎՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ՕՎԵՐՆ ԳԱՎԱՌԻ ԿԼԵՐՄՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ 1623 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 19-ԻՆ։ ՀԱՅՐԸ՝ ԷՏՅԵՆ ՊԱՍԿԱԼԸ ԵՂԵԼ Է ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՏԵՍՉՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ԵՒ ՆՈՒՅՊԵՍ ՀԵՏԱՔՐՔՎՈՒՄ ԷՐ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅՈՎ ԵՒ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ։ ՈՒՆԵՑԵԼ Է ԵՐԿՈՒ ՔՈՒՅՐ՝ ԺԱԿԼԻՆ ԵՒ ԺԻԼԲԵՐՏԱ ԱՆՈՒՆՆԵՐՈՎ։ ՄԱՅՐԸ ՕՎԵՐՆԻ ՍԵՆԵՇԱԼԻ ԴՈՒՍՏՐՆ ԷՐ ԵՒ ՄԱՀԱՑԵԼ Է, ԵՐԲ ԲԼԵԶԸ ԵՐԵՔ ՏԱՐԵԿԱՆ ԷՐ։ 1631Թ. ՊԱՍԿԱԼՆԵՐԻ ԸՆՏԱՆԻՔԸ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՒՄ Է ՓԱՐԻԶ, ԻՍԿ 1640Թ. ՀՈՒՆՎԱՐԻՆ ԱՅՆՏԵՂԻՑ՝ ՌՈՒԱՆ։ ՌՈՒԱՆՈՒՄ ՊԱՍԿԱԼԻ ԱՌԱՆՑ ԱՅԴ ԷԼ ՎԱՏ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ ԳՆԱԼՈՎ ԱՎԵԼԻ Է ՎԱՏԱՆՈՒՄ։ ՉՆԱՅԱԾ ԴՐԱՆ, ՆԱ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԱՇԽԱՏԵԼ։ ԱՅՍՏԵՂ ՆԱ ԻՐ ՀՈՐ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻՆ ՕԳՆԵԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿ ՍՏԵՂԾՈՒՄ Է ԳՈՒՄԱՐՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐՈՂ ՍԱՐՔ։ 1658 ԹՎԱԿԱՆԻՑ ՍԿՍԱԾ ՊԱՍԿԱԼԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿՏՐՈՒԿ ՎԱՏԱՆՈՒՄ Է։ ՄԵՐ ՕՐԵՐԻ ՏՎՅԱԼՆԵՐՈՎ, ԻՐ ԱՄԲՈՂՋ ԿՅԱՆՔԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՊԱՍԿԱԼՆ ՈՒՆԵՑԵԼ Է ՄԻ ՇԱՐՔ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ՝ ՈՒՂԵՂԻ ՔԱՂՑԿԵՂ, ԱՂԻՔԱՅԻՆ ՏՈՒԲԵՐԿՈՒԼՅՈԶ, ՌԵՒՄԱՏԻԶՄ։ ԲԼԵԶ ՊԱՍԿԱԼԸ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 1662 ԹՎԱԿԱՆԻ ՕԳՈՍՏՈՍԻ 1

Ալբերտ Էյնշտեյն

ԱԼԲԵՐՏ ԱՅՆՇՏԱՅՆ, ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՅԼ ՏԱՐԲԵՐԱԿՈՎ՝ ԱԼԲԵՐՏ ԷՅՆՇՏԵՅՆ (ԳԵՐՄ.՝ ALBERT EINSTEIN, [ˈALBⱯT ˈAꞮ̯NƩTAꞮ̯N]) (ՄԱՐՏԻ 14, 1879 – ԱՊՐԻԼԻ 18, 1955) ԾՆՈՒՆԴՈՎ ԳԵՐՄԱՆԱՑԻ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՈՎ ԶԱՐԳԱՑՐԵՑՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՐԿՈՒ ՀԻՄՆԱՍՅՈՒՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ԱՅՍ ՆՎԱՃՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻՆ ՀԱՃԱԽ ՀԱՄԱՐՈՒՄ ԵՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՀԱՅՐ։ ՆՐԱ ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ԶԱՆԳՎԱԾ-ԷՆԵՐԳԻԱ ՀԱՄԱՐԺԵՔՈՒԹՅԱՆ ԲԱՆԱՁԵՒՆ E = MC2 ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԱՄ ՀԱՄԱՐՎԵԼ Է «ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱՀԱՅՏՆԻ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ»։ 1921ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ԻՐ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՆԱ ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ՆՈԲԵԼՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ, ՄԱՍՆԱՎՈՐԱՊԵՍ «ՖՈՏՈԷՖԵԿՏԻ ՕՐԵՆՔԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ»։ ՎԵՐՋԻՆՍ ՎՃՌԱԿԱՆ ԴԵՐ ԽԱՂԱՑ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԴՐՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ

ԻՐ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՇԵՄԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԿԱՐԾՈՒՄ ԷՐ, ՈՐ ՆՅՈՒՏՈՆՅԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՆ ԱՅԼԵՒՍ ԲԱՎԱՐԱՐ ՉԷ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆԱՑՆԵԼՈՒ ԴԱՍԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏ։ ԱՅՍ ԳԱՂԱՓԱՐԸ ԵՒ ՈՒՂՂՈՐԴԵՑ ՆՐԱՆ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՒ ԻՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԱՍԿԱՑԱՎ, ՈՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔԸ ԿԱՐԵԼԻ Է ՏԱՐԱԾԵԼ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ԴԱՇՏԵՐԻ ՎՐԱ, ՈՐԻՆ ԵՒ ՀԵՏԵՒԵՑ 1916 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ, ՈՐԻ ՄԱՍԻՆ ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵՑ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՀՈԴՎԱԾԸ։ ՆԱ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ ԷՐ ԶԲԱՂՎԵԼ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ԵՒ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՊՐՈԲԼԵՄՆԵՐՈՎ, ՈՐՈՆՔ ՀԱՆԳԵՑՐԻՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄՈԼԵԿՈՒԼՆԵՐԻ ՇԱՐԺՄԱՆ ՆՐԱ ԲԱՑԱՏՐՈՒ

1917 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵՑ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԼՈՒՅՍԻ ՖՈՏՈՆԱՅԻՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔ ՀԱՆԴԻՍԱՑԱՆ։ ՆԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԻՐԱՌԵՑ ՈՐՊԵՍԶԻ ՄՈԴԵԼԱՎՈՐԻՏԻԵԶԵՐՔԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ ՈՐՊԵՍ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

1933 ԹՎԱԿԱՆԻՆ, ԵՐԲ ԱԴՈԼՖ ՀԻՏԼԵՐԸ ԵԿԱՎ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ, ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԳՏՆՎՈՒՄ ԷՐ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒՄ, ՈՐՏԵՂԻՑ ՆԱ ԱՅԼԵՒՍ ՉՎԵՐԱԴԱՐՁԱՎ ԳԵՐՄԱՆԻԱ, ՉՆԱՅԱԾ ՆԱ ԲԵՌԼԻՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՊՐՈՖԵՍՈՐ ԷՐ

ԲՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՎ ԱՄՆ-ՈՒՄ, ՆԱ 1940 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻՈՒԹՅՈՒՆ Է ՍՏԱՆՈՒՄ։ ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՆԱԽՕՐԵԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱՑՆՈՒՄ Է ՆԱԽԱԳԱՀ ՖՐԱՆԿԼԻՆ ՌՈՒԶՎԵԼՏԻՆ, ՈՐ ԳԵՐՄԱՆԻԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ՄՇԱԿՄԱՄԲ ԵՒ ԽՈՐՀՈՒՐԴ Է ՏԱԼԻՍ ՍԿՍԵԼ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՆ Ի ՎԵՐՋՈ ՀԱՆԳԵՑՆՈՒՄ Է ՄԱՆՀԵԹԵՆ ՆԱԽԱԳԾԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ

ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ԴԱՇՆԱԿԻՑ ՈՒԺԵՐԻ ԿՈՂՄՆԱԿԻՑ ԷՐ, ԲԱՅՑ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ԴԵՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԻ ՏՐՈՀՄԱՆ ՆՈՐ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ ԶԵՆՔ ԿԻՐԱՌԵԼՈՒ ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻՆ։

ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ԲՐԻՏԱՆԱՑԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԲԵՐՏՐԱՆ ՌԱՍԵԼԻ ՀԵՏ ՍՏՈՐԱԳՐՈՒՄ Է ՌԱՍԵԼ- ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՄԱՆԻՖԵՍՏԸ, ՈՐԸ ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՄԻՆՉԵՒ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԸ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒՄ ԷՐ ՊՐԻՆԿԵՏՈՆԻ՝ ՆՅՈՒ ՋԵՐՍԻԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՀԵ

ԳԻՏՆԱԿԱՆԸ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 300 ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐ ԵՒ 150-ԻՑ ԱՎԵԼԻ ՈՉ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ՆՐԱ ՄՏԱՎՈՐ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐԸ ԵՒ ԻՆՔՆԱՏԻՊՈՒԹՅՈՒՆԸ «ԱՅՆՇՏԱՅՆ» ԵՒ ՀԱՆՃԱՐ ԲԱՌԵՐԸ ԴԱՐՁՐԵԼ ԵՆ ՀՈՄԱՆԻՇՆ

ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՆՐԱ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՆՎԱՃՈՒՄԸ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆ Է, ՈՐՆ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ՓՈԽԵՑ ՄԱՐԴՈՒ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆԵՐԸ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ, ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԵՒ ՄԱՏԵՐԻԱՅԻ ՄԱՍԻՆ։ ԳԻՏԱԿԱՆ ՊԱՏՄԱԲԱՆՆԵՐԸ ՆՐԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱՍՈՒՄ ԵՆ ԱՄԵՆԱՄԵԾ ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ՝ ԻՍԱՀԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆԻ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻՑ ԵՒ ՋԵՅՄՍ ՄԱՔՍՎԵԼԻ ԷԼԵԿՏՐԱԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻՑ ՀԵՏՈ։ ԱՅՍ ԵՐԵՔ ՄԵԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԴԱՐՁԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ (1895-1904) ՀԻՄՆԱՔԱՐԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԱՊԱՀՈՎԵՑԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ԴԵՐԸ ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ։ ՎԻԹԽԱՐԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԻ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ՏԵՍԱԿԱՆՈՐԵՆ ԱՌԱՋԱԴՐԵԼ Է ԼՈՒՅՍԻ ՄԱՍՆԻԿԻ՝ ՖՈՏՈՆԻ ԳԱՂԱՓԱՐԸ, ՈՐԸ ՓՈՐՁՈՎ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՎԵՑ 1922 ԹՎԱԿԱՆԻՆ Ա. ՔՈՄՓԹՈՆԻ ԿՈՂՄԻՑ։ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՄԲ ԶԲԱՂՎԵԼ ԵՆ ՇԱՏ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐ (Հ. ՀԵՐՑ, Ա. ՍՏՈԼԵՏՈՎ, Ֆ. ԼԵՆԱՐԴ ԵՒ ՈՒՐԻՇՆԵՐ), ՍԱԿԱՅՆ ԱՅԴ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԵՐԵՒՈՒՅԹԻ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄՇԱԿՈՒՄԸ ՏՎԵԼ Է ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ։ ՆԱ ԱՐՏԱԾԵԼ Է ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ, ՈՐՆ ԱՅԼ ԲԱՆ ՉԷ, ՔԱՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՒ ՓՈԽԱԿԵՐՊՄԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ։ ԾԱՆՈԹԱՆԱԼՈՎ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՀԵՏ՝ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՍՐԱԽՈՍ ԲԵՌՆԱՐԴ ՇՈՈՒՆ ԴԻՄԵԼ Է ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻՆ. «ԴՈՒՔ ՈՒԹ ՀՈԳԻ ԵՔ, ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՈՒԹ ՀՈԳԻ»։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՉԻ ՀԱՍԿԱՑԵԼ ՆՐԱՆ, ՇՓՈԹՎԵԼ Է։ ՇՈՈՒՆ ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼ Է. «ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍ, ՊՏՂՈՄԵՈՍ, ԱՐԻՍՏՈՏԵԼ, ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍ, ԳԱԼԻԼԵՅ, ԿԵՊԼԵՐ, ՆՅՈՒՏՈՆ, ԱՅՆՇ

Իսահակ Նյուտոն

ԻՍԱՀԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆԸ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ SIR ISAAC NEWTON) ԱՆԳԼԻԱՑԻ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ԱԼՔԻՄԻԿՈՍ, ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԵՒ ԱՍՏՎԱԾԱԲԱՆ։ ԾՆՎԵԼ Է 1642 Թ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 25-ԻՆ (1643 Թ ՀՈՒՆՎԱՐԻ 4-ԻՆ՝ ՀԻՆ ՏՈՄԱՐՈՎ) ԼԻՆՔՈԼՆՇԻՐ ԿՈՄՍՈՒԹՅԱՆ ՎՈՒԼՍԹՈՐՓ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ WOOLSTHORPE) ԳՅՈՒՂՈՒՄ (ՄԵԾ ԲՐԻՏԱՆԻԱ) ԵՒ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 1727 Թ ՄԱՐՏԻ 31-ԻՆ (ՄԱՐՏԻ 20-ԻՆ ՀԻՆ ՏՈՄԱՐՈՎ) ՔԵՆԶԻՆԳՏՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ։ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱԱԶԴԵՑԻԿ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿ

ՆՅՈՒՏՈՆԸ ՆԿԱՐԱԳՐԵԼ Է ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՆ ՈՒ ՇԱՐԺՄԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ԲՆԱԿԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ («PHILOSOPHIAE NATURALIS PRINCIPIA MATHEMATIKA») ԳՐՔՈՒՄ, ԴՐԱՆՈՎ ՀԻՄՔ ԴՆԵԼՈՎ ԴԱՍԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻՆ։ ՆԱ ՆԱԵՒ ԴԻՖԵՐԵՆՑԻԱԼ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆԵՐԻՑ ՄԵԿՆ Է

ԿՅԱՆՔԸ

ՎՈՒԼՍԹՈՐՓԻ ԱՅՆ ՏՈՒՆԸ, ՈՐՏԵՂ ԾՆՎԵԼ Է ՆՅՈՒՏՈՆԸ:

ՆՅՈՒՏՈՆԻ ՀԱՅՐԸ, ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԻՍԱՀԱԿ ԱՆՈՒՆՈՎ, ՈՎ ՀԱՍԱՐԱԿ, ԲԱՅՑ՝ ՈՒՆԵՒՈՐ ՀՈՂԱԳՈՐԾ ԷՐ, ՄԱՀԱՆՈՒՄ Է ՈՐԴՈՒ ԾՆՆԴԻՑ ԱՌԱՋ

ԵՐԲ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԵՐԵՔ ՏԱՐԵԿԱՆ, ՆՐԱ ՄԱՅՐԸ՝ ԱՆՆԱ ԷՅՍՔՅՈՒՆ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ HANNAH AYSCOUGH) ՆՈՐԻՑ Է ԱՄՈՒՍՆԱՆՈՒՄ ԵՒ ԳՆՈՒՄ Է ԱՊՐԵԼՈՒ ՆՈՐ ԱՄՈՒՍՆՈՒ ՄՈՏ, ԹՈՂՆԵԼՈՎ ՈՐԴՈՒՆ ՄՈՐԱԿԱՆ ՏԱՏԻ ԽՆԱՄՔԻՆ։ ՊԱՏԱՆԻ ԻՍԱՀԱԿԸ ՉԷՐ ՍԻՐՈՒՄ ԽՈՐԹ ՀՈՐԸ ԵՒ ՆԱԽԱՏՈՒՄ ԷՐ ՄՈՐԸ ՆՐԱ ՀԵՏ ԱՄՈՒՍՆԱՆԱԼՈՒ ՀԱՄԱ

ՏԱՍՆԵՐԿՈՒՍԻՑ ՄԻՆՉԵՒ ՏԱՍՆՅՈԹ ՏԱՐԵԿԱՆԸ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ՍՈՎՈՐԵԼ Է ԳՐԵՆԹՀԵՄԻ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ
GRANTHAM) ԴՊՐՈՑՈՒՄ։ 18 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԸՆԴՈՒՆՎՈՒՄ ԹՐԻՆԻԹԻ (ՍԲ.ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅԱՆ)
ՎԱՐԺԱՐԱՆ (ԱՆԳԼԵՐԵՆ՝ TRINITY COLLEGE), ՈՐՆ ԱՎԱՐՏՈՒՄ Է 1666 Թ։

1666-1675 ԹԹ ՆԱ ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ։ 1666-ԻՆ ՆԱ ՍՏԵՂԾԵՑ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՅԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ, 1668-ԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՐԵՑ ԻՐ ՏԱՐԲԵՐ ՈՍՊՆՅԱԿՆԵՐԻՑ ԲԱՂԿԱՑԱԾ «ՀԱՅԵԼԻ- ՀԵՌԱԴԻՏԱԿ»-Ը, 1672-ԻՑ ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ԼՈՒՅՍԻ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ ԵՒ ԳՐՈՒՄ ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

1675-1682 ԹԹ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՉԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄ։ ԴՐԱՆԻՑ ՀԵՏՈ ՆԱ ՍՏԵՂԾԵՑ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻԱՅԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ, ԲԱՑԱՏՐԵՑ ՄՈԼՈՐԱԿՆԵՐԻ ԷԼԻՊՍԱՁԵՒ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԵՒ 1687-ԻՆ ԳՐԵՑ ԻՐ «PHILOSOPHIAE NATURALIS PRINCIPIA MATHEMATIKA»-

1705 Թ. ԱՆՆԱ ԹԱԳՈՒՀԻՆ ՆՅՈՒՏՈՆԻՆ ՇՆՈՐՀՈՒՄ Է ԱՍՊԵՏԻ ԿՈՉՈՒՄ, ՈՐԻՑ ՀԵՏՈ ՆԱ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՍԸՐ ԻՍԱԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆ։ ԴԱ ԱՌԱՋԻՆ ԴԵՊՔՆ ԷՐ ԵՐԲ ԱՍՊԵՏԻ ԿՈՉՈՒՄ ՇՆՈՐՀՎՈՒՄ ԳԻՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ։

ՉՆԱՅԱԾ ՆՐԱՆ, ՈՐ ՆՅՈՒՏՈՆԸ ԾՆՎԵԼ ԷՐ ՇԱՏ ԹՈՒՅԼ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՄԲ, ՆԱ ԱՊՐԵՑ 83 ՏԱՐԻ։ ՆԱ ՄԱՀԱՑԵԼ Է ԼՈՆԴՈՆԻՑ ՈՉ ՀԵՌՈՒ ԳՏՆՎՈՂ ՔԵՆՍԻՆԳԹՈՆ ՔԱՂԱՔՈՒՄ 1727Թ. ՄԱՐՏԻ 20 (31)-ԻՆ։ ՆՅՈՒՏՈՆԻՆ ՄԵԾ ՀԱՆԴԻՍԱՎՈՐՈՒԹՅԱՄԲ ԹԱՂՈՒՄ ԵՆ ԼՈՆԴՈՆԻ ՎԵՍՏՄԻՆՍԹԵՐ ՄԱՏՈՒՌՈՒՄ

ԻՐ ՆՇԱՆԱՎՈՐ ԲՆԱԿԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՅՈՒՏՈՆՆ ՍՏԵՂԾԵԼ Է 1684-1686ԹԹ. ԿԱՐԵԼԻ Է ԱՍԵԼ, ՈՐ ԴԱ ԵՂԵԼ Է ԻՐ ԿՅԱՆՔԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ԳԻՐՔԸ, ՈՐԻ ՎՐԱ ԱՇԽԱՏԵԼԻՍ ԻՐԵՆ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅԱՄԲ ՆՎԻՐԵԼ Է ԱՅԴ ԳՈՐԾԻՆ։ ԴԱ Է ՎԿԱՅՈՒՄ ՆԱԵՒ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ ԱԶԳԱԿԱՆ ԵՒ ԱՅԴ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ՕԳՆԱԿԱՆ ՀԵՄՓՐԻ ՆՅՈՒՏՈՆՆ ԻՐ ՀՈՒՇԵՐՈՒ

ԳՐՔԻ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒՄԸ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԷՐ ԻՐԱԳՈՐԾԵԼ ԹԱԳԱՎՈՐԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐՈՎ, ՍԱԿԱՅՆ, 1686Թ. ՍԿԶԲԻՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԼՈՒՅՍ ԷՐ ԸՆԾԱՅԵԼ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ ՉԳՏԱԾ ՁԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԻ ՏՐԱԿՏԱՏ ԵՒ ԴՐԱՆՈՎ ՍՊԱՌԵԼ ԷՐ ԻՐ ԲՅՈՒՋԵՆ։ ԾԱԽՍԵՐՆ ԻՐ ՎՐԱ ՎԵՐՑՐԵՑ ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅԸ, ՈՒՄ, ՈՐՊԵՍ ՀԱՏՈՒՑՈՒՄ՝ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՎԻՐԱԲԵՐԵՑ ՁԿՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՏՐԱԿՏԱՏԻ ՀԻՍՈՒՆ ՕՐԻՆԱԿ

ԳՐՔԻ ԵՐԵՔ ՀԱՏՈՐՆԵՐԸ ԼՈՒՅՍ ԵՆ ՏԵՍԵԼ 1687 Թ. ԵՒ ՆՐԱ ԵՐԵՔ ՀԱՐՅՈՒՐ ՕՐԻՆԱԿ ՏՊԱՔԱՆԱԿԸ ՍՊԱՌՎԵԼ Է ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿՎԱ ՀԱՄԱՐ ՇԱՏ ԱՐԱԳ՝ ՉՈՐՍ ՏԱՐՈՒՄ

Գալիլեո Գալիլեյ

ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅ (ԻՏԱԼԵՐԵՆ՝ GALILEO GALILEI, ՓԵՏՐՎԱՐ 15, 1564 – ՀՈՒՆՎԱՐ 8, 1642), ԻՏԱԼԱՑԻ ՖԻԶԻԿՈՍ, ԱՍՏՂԱԳԵՏ ԵՒՓԻԼԻՍՈՓԱ, ՈՐՆ ԳՈՐԾԱԿՑԵԼ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ։ ԻՐ ՆՎԱՃՈՒՄՆԵՐԻ ՄԵՋ ՄՏՆՈՒՄ ԵՆ ՀԵՌԱԴԻՏԱԿԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄՆԵՐԸ, ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԻՏՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ԵՒ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԻ ՆԿԱՏՄԱՄ

ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՐԴԸ, ՈՐԸ ԵՐԿԻՆՔ ՆԱՅԵՑ ԽՈՇՈՐԱՑՆՈՂ ՕՊՏԻԿԱԿԱՆ ԽՈՂՈՎԱԿՈՎ՝ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՈՎ, ԻՏԱԼԱՑԻ ՆՇԱՆԱՎՈՐ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ԳԱԼԻԼԵՈ ԳԱԼԻԼԵՅՆ ԷՐ։ 1608ԹՎ. ԳԱԼԻԼԵՅՆ ԻՄԱՑԱՎ, ՈՐ ՀՈԼԱՆԴԻԱՅՈՒՄ ԴԻՏԱԿ Է ՍՏԵՂԾՎԵԼ, ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԽԻԶԱԽ ՄԻ ՄԻՏՔ ՀՂԱՑԱՎ՝ ԱՅԴՊԻՍԻ ԴԻՏԱԿՈՎ ԴԻՏԵԼ ԳԻՇԵՐԱՅԻՆ ԵՐԿԻՆՔԸ։ ԵՎ ԳԱԼԻԼԻՅՆ ԻՆՔԸ ՊԱՏՐԱՍՏԵՑ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՌԱՋԻՆ ԵՐԿՈՒ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՆԵՐԸ։ ՆՐԱՆՔ ԴԵՌԵՒՍ ԱՆԿԱՏԱՐ ԷԻՆ, ՓՈՔՐԸ ԽՈՇՈՐԱՑՆՈՒՄ ԷՐ ԸՆԴԱՄԵՆԸ 3, ԻՍԿ ՄԵԾԸ՝ 32 ԱՆԳԱՄ։ 1609 Թ ԱՇՆԱՆԸ ՆԱ ԱՌԱՋԻՆ ԱՆԳԱՄ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՆ ՈՒՂՂԵՑ ԴԵՊԻ ԼՈՒՍԻՆ ՈՒ ՊԱՐԶՈՐՈՇ ՏԵՍԱՎ ՆՐԱ ՄԱԿԵՐԵՒՈՒՅԹԻ ԱՆՀԱՐԹՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ՝ «ԼԵՌՆԵՐՆ» ՈՒ «ՀՈՎԻՏՆԵՐԸ»։ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿՈՎ ՆԱ ՏԵՍԱՎ, ՈՐ ՎԵՆԵՐԱ ՄՈԼՈՐԱԿԸ, ԼՈՒՍՆԻ ՆՄԱՆ, ՓՈԽՈՒՄ Է ԻՐ ՏԵՍԱՆԵԼԻ ՁԵՒԸ, ԿԱՄ ԻՆՉՊԵՍ ԱՍՈՒՄ ԵՆ ՓՈՒԼԵՐԸ։ ԴԱ ԿԱՐԵԼԻ ԷՐ ԲԱՑԱՏՐԵԼ ՄԻԱՅՆ ՆՐԱՆՈՎ, ՈՐ ՎԵՆԵՐԱՆ ՊՏՏՎՈՒՄ Է ՈՉ ԹԵ ԵՐԿՐԻ, ԱՅԼ ԱՐԵԳԱԿԻ ՇՈՒՐՋԸ, ԻՆՉՊԵՍ ԵՒ ՊՆԴՈՒՄ ԷՐ ՆԻԿՈԼԱՅ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԸ։ ԱՐԵԳԱԿԻ ՎՐԱ ԳԱԼԻԼԵՅԸ ՆՇՄԱՐԵՑ ՄՈՒԹ ԲԾԵՐ։ ԴՐԱՆՑ ՏԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵԼՆԵԼՈՎ՝ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆ ԱՊԱՑՈՒՑԵՑ, ՈՐ ԱՐԵԳԱԿԸ ՊՏՏՎՈՒՄ Է ԻՐ ԱՌԱՆՑՔԻ ՇՈՒՐՋԸ։ ԳԱԼԻԼԵՅԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍԻ ՈՒՍՄՈՒՆՔԻ ՀԱՄՈԶԻՉ, ՓՈՐՁԻ ՕԳՆՈՒԹՅԱՄԲ ՀԻՄՆԱՎՈՐՎԱԾ ԱՊԱՑՈՒՅՑՆԵՐ 

ՀԱՄԱՁԱՅՆ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ԱՇԱԿԵՐՏ ՎԻՆՉԵՆԶՈ ՎԻՎԻԱՆԻԻ ԿՈՂՄԻՑ ԳՐՎԱԾ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅԱՆ, ԳԱԼԻԼԵՈՆ ՊԻԶԱՅԻ ԹԵՔ ԱՇՏԱՐԱԿԻՑ ՏԱՐԲԵՐ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻ ԳՆԴԱԿՆԵՐ Է ԲԱՑ ԹՈՂԵԼ, ՈՐՊԵՍԶԻ ՑՈՒՅՑ ՏԱ, ՈՐ ՆՐԱՆՑ ԱՆԿՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԸ ԱՆԿԱԽ Է ՆՐԱՆՑ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻՑ։ ԴԱ ՀԱԿԱՍՈՒՄ ԷՐԱՐԻՍՏՈՏԵԼԻ ՈՒՍՄՈՒՆՔԻՆ, ԸՍՏ ՈՐԻ ԾԱՆՐ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԻ ԱՐԱԳ ԵՆ ԸՆԿՆՈՒՄ ՆԵՐՔԵՒ, ՔԱՆ ԹԵԹԵՒ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԸ։ ՓՈՐՁԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ, ՈՐ ԳԱԼԻԼԵՈՅԻ ՀԻՊՈԹԵԶՆ ԷՐ ՃԻՇՏ։ ԳՆԴԱԿՆԵՐԸ ԻՐՈՔ ԳԵՏՆԻՆ ԷԻՆ ՀԱՍԵԼ ՄԻԵՒՆՈՒՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿ (ԵԹԵ ԻՀԱՐԿԵ ԱՐՀԱՄԱՐՀԵՆՔ ՕԴԻ ԴԻՄԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՃԱՌՈՎ ԱՌԱՋԱՑԱԾ ՉՆՉԻՆ ԱՆԿՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՏԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Նիկոլայ Կոպեռնիկոս

ՆԻԿՈԼԱՅ ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍ (ԳԵՐՄԱՆԵՐԵՆ` NIKOLAS KOPPERNIGK, ԼԵՀԵՐԵՆ` MIKOŁAJ KOPERNIK, ԼԱՏԻՆԵՐԵՆ` NICOLAUS COPERNICUS,ՓԵՏՐՎԱՐԻ 19, 1473, ԹՈՐՈՒՆ, ԼԵՀԱՍՏԱՆ – ՄԱՅԻՍ 24, 1543, ՖՐՈՄԲՈՐԿ, ԼԵՀԱՍՏԱՆ)` ԼԵՀ ԱՍՏՂԱԳԵՏ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ՏՆՏԵՍԱԳԵՏ, ԿԱՆՈՆԻԿՈՍ։ ԱՌԱՎԵԼ ՀԱՅՏՆԻ Է ՈՐՊԵՍ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ՀԵԼԻՈՑԵՆՏՐԻԿ (ԱՐԵՒԱԿԵՆՏՐՈՆ) ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՀԵՂԻՆԱԿ, ՈՐԸ ՍԿԶԲՆԱՎՈՐԵՑ ԱՌԱՋԻՆ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԿՈՊԵՐՆԻԿՈՍԻ ԴԱՐԱԿԱԶՄԻԿ ԳԻՐՔԸ՝ DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM («ԵՐԿՆԱՅԻՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ ՊՏՈՒՅՏԻ ՄԱՍԻՆ»), ՀՐԱՏԱՐԱԿՎԱԾ ԻՐ ՄԱՀԻ ՆԱԽՕՐՅԱԿԻՆ, ՈՐՈՇ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՂՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ Է ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿՆԱՐԿԱՅԻՆ ԿԵՏ։ ՆԱ ԳՈՐԾԸ ԽՐԱԽՈՒՍԵՑ ՀԵՏԱԳԱ ԳԻՏԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ՝ ԴԱՌՆԱԼՈՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂԵՆԻՇԵՐԻՑ ՄԵԿԸ

Էտյեն Բեզու

ԷՏՅԵՆ ԲԵԶՈՒ (ՖՐ.՝ ÉTIENNE BÉZOUT) (ՄԱՐՏԻ 31, 1730 – ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 27, 1783), ՖՐԱՆՍԻԱՑԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ։ ԾՆՎԵԼ Է ՆԵՄՈՒՐՈՒՄ 1730 ԹՎԱԿԱՆԻՆ։ ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ԳԱ ԱՆԴԱՄ 1758Թ։ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԸ ՆՎԻՐՎԱԾ ԵՆ ՀԱՆՐԱՀԱՇՎԻՆ։

Նիկոլայ Լոբաչևսկի

ՆԻԿՈԼԱՅ ԻՎԱՆԻ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻ (ՌՈՒՍ.՝ НИКОЛА́Й ИВА́НОВИЧ ЛОБАЧЕ́ВСКИЙ, ԾՆՎ. 1972 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 1-ԻՆ ՆԻԺՆԻ ՆՈՎԳՈՐՈԴ,- ՄԱՀ. 1856 ՓԵՏՐՎԱՐԻ 24-ԻՆ ԿԱԶԱՆ), ՌՈՒՍ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ։ ՆԻԿՈԼԱՅ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ 1807 – 1811 ԹԹ. ՈՒՍԱՆԵԼ Է ԵՒ ԱՊԱ ԴԱՍԱՎԱՆԴԵԼ Է ԿԱԶԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ, ՈՐՏԵՂ 1816 Թ. ՍՏԱՑԵԼ Է ՊՐՈՖԵՍՈՐԻ ԿՈՉՈՒՄ։ 1820 – 1822 ԹԹ. ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԱՅԴ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏԻ ԴԵԿԱՆ, 1827 – 1846 ԹԹ. ՌԵԿՏՈՐ։ 1830 Թ. ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԻՐ ՍՏԵՂԾԱԾ ՆՈՐ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԹԵՐԵՒՍ ՍԿԶԲՈՒՄ ՉՆԴՈՒՆՎԵՑԻՆ, ԲԱՅՑ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՄԵԾ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑԱՆ 19-ՐԴ ԴԱՐԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅԱՆ

ՆԻԿՈԼԱՅ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՈՒՆԻ ՀԱՆՐԱՀԱՇՎԻ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԱՆԱԼԻԶԻ, ՀԱՎԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ, ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ, ՖԻԶԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ։ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿԻՆ ՍՏԵՂԾԵԼ Է ՆՈՐ՝ ԷՎԿԼԻԴԵՍՅԱՆԻՑ ՏԱՐԲԵՐ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԼՈԲԱՉԵՒՍԿՈՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՈՐՆ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ՓՈԽԵՑ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ ԲՆՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ ՄԻՆՉ ԱՅԴ ԻՇԽՈՂ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆՈՐԸ ԵՒ ՄԵԾԱՊԵՍ ԽԹԱՆԵՑ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄ

Անանիա Շիրակացի

ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻ (ԾՆ. ԵՒ ՄԱՀՎԱՆ ԹԹ. ԱՆՀԱՅՏ), 7-ՐԴ ԴԱՐԻ ՀԱՅ ԳԻՏՆԱԿԱՆ։ ԱՌԱՋԻՆԸ ԿԱՅՈՒՆ ՀԻՄՔԵՐԻ ՎՐԱ ԴՐԵՑ ՃՇԳՐԻՏ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

ԾՆՆԴԱՎԱՅՐԸ ԵՒ ՈՒՍՈՒՄ

ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԵՂԵԼ Է ԱՆԱՆԻԱ ԳՅՈՒՂԻՑ։ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՎԱՆԱԲԱՐ ՍՏԱՑԵԼ Է ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ ԴՊՐՈՑՈՒՄ։ ԱՅԴ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՆԱ ՍՈՎՈՐԵԼ Է ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ ԵՒ ՍՈՂՈՄՈՆԻ ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ ԳԻՐՔԸ, ՈՐԻ ԻՄԱՍՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻՑ ՆԵՐՇՆՉՈՒՄ ՔԱՂԵԼՈՎ, ԵՒ ՀԱՄԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆ (ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ) ՍԻՐԵԼՈՎ, ՈՐՈՇՈՒՄ Է ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼ ՈՒՍՈՒՄԸ։ ՍԱԿԱՅՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՈՐԵՒԷ ՈՒՍՈՒՑԻՉ ԵՒ ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՐՔԵՐ ՉԳՏՆԵԼՈՎ, ՄԵԿՆՈՒՄ Է ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱ։ ԹԵՈՒԴՈՊՈԼԻՍ ՔԱՂԱՔՈՒՄ ԵՂԻԱԶԱՐՈՍ ԱՆՈՒՆՈՎ ՄԻ ԱՆՁԻՑ ԼՍՈՒՄ Է ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐ ԱՆՈՒՆՈՎ ՄԻ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍԻ ՄԱՍԻՆ, ՈՐԸ ԱՊՐՈՒՄ ԷՐ ՉՈՐՐՈՐԴ ՀԱՅՔՈՒՄ։ ՎԵՑ ԱՄԻՍ ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐԻ ՄՈՏ ԱՆՑ ԿԱՑՆԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ԳԱԼԻՍ Է ԱՅՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅԱՆ, ՈՐ ՆԱ ՍՊԱՌԻՉ ՉԻ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒՄ ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ։ ԱՊԱ ՈՒԶՈՒՄ Է ՄԵԿՆԵԼ ԿՈՍՏԱՆԴԻՆՈՊՈԼԻՍ, ԵՐԲ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ Է ԱՅՆՏԵՂԻՑ ԵԿՈՂ ԾԱՆՈԹՆԵՐԻ ԵՒ ԼՍՈՒՄ ԹԵ ՏՅՈՒՔԻԿՈՍ ԲՅՈՒԶԱՆԴԱՑԻ ԱՆՎԱՄԲ ՄԻ ԳԻՏՈՒՆ ԱՊՐՈՒՄ Է ՏՐԱՊԻԶՈՆՈՒՄ, ՈՐԸ ԳՏՆՎՈՒՄ ԷՐ ՊՈՆՏՈՍԻ ԾՈՎԵԶՐԻՆ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՈՒԹ ՏԱՐԻ ՍՈՎՈՐՈՒՄ Է ՏՅՈՒՔԻԿՈՍԻ ՄՈՏ, ԵՒ ԱՅԴ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒՄ ՀԱՄԱՐՈՂԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆԸ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՒ ԾԱՆՈԹԱՆՈՒՄ ԱՅԼ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՒ ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԳՐՔԵՐԻ ՀԵՏ։ ԱՊԱ ՆԱ ՎԵՐԱԴԱՌՆՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆ, ԵՒ ՓՈՐՁՈՒՄ ՈՒՍՈՒՑԱՆԵԼ ԻՐ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ՆԱԵՒ ԲԱՑՈՒՄ Է ԴՊՐՈՑ ԵՒ ԳՐՈՒՄ

ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԸ

ՄԵԾ Է ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԸ։ ԶԲԱՂՎԵԼ Է ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ, ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅԱՄԲ, ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅՈՎ, ՏՈՄԱՐԱԳԻՏՈՒԹՅԱՄԲ։ ՆԱԵՐԿՐԱԿԵՆՏՐՈՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԿՈՂՄՆԱԿԻՑ ԷՐ ԵՒ ԸՍՏ ԱՅԴՄ ԷԼ ԲԱՑԱՏՐՈՒՄ ԷՐ ՏԱՐՎԱ ԵՂԱՆԱԿՆԵՐԻ, ԳԻՇԵՐՎԱ ՈՒ ՑԵՐԵԿՎԱ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ։ ՈՐՈՇ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒ ԴԱՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՋՈՑՈՎ ԵԶՐԱԿԱՑՆՈՒՄ ԷՐ, ՈՐ ԱՐԵԳԱԿԸ ՄԵԾ Է ԹԵ՛ ԼՈՒՍՆԻՑ, ԹԵ՛ ԵՐԿՐԻՑ ԵՒ ԳՏՆՎՈՒՄ Է ՇԱՏ ՄԵԾ ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՎՐԱ։ ԻՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՆՇԵԼ Է ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԻ ՇԱՐՔ ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵ

ՏՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԻՋԻՆ ԼԱՅՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ ՍՏՎԵՐԱՉԱՓ ԿԱԶՄԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆԸ։ ԿԱԶՄԵԼ Է ԼՈՒՍՆԱՅԻՆ ԽԱՎԱՐՈՒՄՆԵՐԻ 19-ԱՄՅԱ ՊԱՐԲԵՐԱՇՐՋԱՆԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐԸ։ ՄԵԾ ԱՐԺԵՔ ԵՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՀԱՆԴԻՊՈՂ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐԻ ՄԵԿՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ։ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ԱՄԵՆԱԱՐԺԵՔԱՎՈՐԸ ԹՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԱՍԱԳԻՐՔՆ Է՝ ԳՈՒՄԱՐՄԱՆ, ՀԱՆՄԱՆ, ԲԱԶՄԱՊԱՏԿՄԱՆ ԵՒ ԲԱԺԱՆՄԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԱՄՓՈՓՈՂ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐՈՎ։ ԳՐՔՈՒՄ ԶԵՏԵՂՎԱԾ ԵՆ ՆԱԵՒ ԹՎԱԲԱՆԱԿԱՆ ԵՒ ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ՊՐՈԳՐԵՍԻԱՆԵՐ ՀԻՇԵՑՆՈՂ ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ, ՄԻ ՇԱՐՔ ԽՆԴԻՐՆԵՐ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ՄԵԶ ՀԱՍԱԾ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԵՐԻՑ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ ՆԱԵՒ ԹԱՆԿԱՐԺԵՔ ՔԱՐԵՐԻՆ, ՉԱՓ ՈՒ ԿՇԻՌՆԵՐԻՆ, ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՒ ՕԴԵՐԵՒՈՒԹԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՆԱԶԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՂ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒ

ԱԶԴՎԵԼՈՎ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ՍՈՑԻԱԼ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐԻՑ ԵՒ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՈՐԵՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵԼՈՎ ԲՆՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՆԱ ԿԱՐՈՂԱՑԵԼ Է ՏԵՍՆԵԼ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՈՒՂՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՒ ՓՈՐՁԵԼ Է ԴՐԱՆՔ ՓՈԽԱՐԻՆԵԼ ԳԻՏԱԿԱՆ ՏԵՍԱԿԵՏՆԵՐՈՎ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳԻՏԱ–ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ԱՇԽԱՐՀԱՅԱՑՔԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԿԱՅՈՒՄ Է ԻՆՉՊԵՍ ՆՐԱ ՀԱՅԱՑՔՆԵՐԻ ԲԱՑԱՌԻԿ ԽՈՐՈՒԹՅԱՆ ՈՒ ԻՆՔՆՈՒՐՈՒՅՆՈՒԹՅԱՆ, ԱՅՆՊԵՍ ԷԼ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ, ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ՈՒ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՄՏՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ ՄԱՏՈՒՑԱԾ ՄԵԾ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ։ ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՓԱՍՏՈՐԵՆ ԲՆԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆՈ

ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ՁԵՌԱԳՐԵՐԸ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ՃՇԳՐԻՏ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ

ՊԱՀՊԱՆՎԵԼ ԵՆ ՆԱԵՒ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ «ՏԻԵԶԵՐԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ», «ԿԵՆԴԱՆԱԿԵՐՊԻ ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ԱՄՊԵՐԻ ԵՒ ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՆՇԱՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ԱՐԵԳԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔԻ (ՇԱՐԺՄԱՆ) ՄԱՍԻՆ», «ԵՐԿՆՔԻ ՇՐՋԱԳԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՕԴԵՐԵՒՈՒԹԱԲԱՆԱԿԱՆ ԵՐԵՒՈՒՅԹՆԵՐԻ) ՄԱՍԻՆ», «ԾԻՐ ԿԱԹԻՆԻ ՄԱՍԻՆ» ԵՒ ԱՅԼ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԻՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԲԵՐՈՒՄ Է ԵԳԻՊՏԱՑԻՆԵՐԻ, ՀՐԵԱՆԵՐԻ, ԱՍՈՐԻՆԵՐԻ, ՀՈՒՅՆԵՐԻ, ՀՌՈՄԵԱՑԻՆԵՐԻ ԵՒ ՀԱԲԵՇՆԵՐԻ ՄՈՏ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԹՎԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ, ԽՈՍՈՒՄ Է ՄՈԼՈՐԱԿՆԵՐԻ ՇԱՐԺՄԱՆ, ԱՐԵՒԻ ԵՒ ԼՈՒՍՆԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԵՒ ՆՐԱՆՑ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ԵՒ ԱՅԼՆ։ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՎ ԵՐԿՐԻ ԳՆԴԱՁԵՒՈՒԹՅՈՒՆԸ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ԳՏՆՈՒՄ Է, ՈՐ ԱՐԵՒԸ ԿԱՐՈՂ Է ԼՈՒՍԱՎՈՐԵԼ ԵՐԿՐԻ ԵՐԿՈՒ ԿՈՂՄԵՐԸ ՕՐՎԱ ՏԱՐԲԵՐ ԺԱՄԵՐԻՆ ԵՒ ԵՐԲ ԵՐԿՐԻ ՄԻ ԿՈՂՄՈՒՄ ՑԵՐԵԿ Է՝ ՄՅՈՒՍՈՒՄ ԳԻՇԵՐ ։ ՆԱ ԾԻՐ ԿԱԹԻՆԸ ՀԱՄԱՐՈՒՄ Է ԽԻՏ ԵՒ ԱՂՈՏ ԱՍՏՂԵՐԻ ԿՈՒՏԱԿՈՒՄ”։ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄ Է ԱՅՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻ ԿԱՐԾԻՔԸ, ՈՐՈՆՔ ԳՏՆՈՒՄ ԵՆ ՈՐ ԼՈՒՍԻՆԸ ՍԵՓԱԿԱՆ ԼՈՒՅՍ ՉՈՒՆԻ ԵՒ ԼՈՒՅՍ ՍՏԱՆՈՒՄ Է ԱՐԵՒԻ ՄԻՋՈՑՈՎ։ ԱՐԵՒԻ ԽԱՎԱՐՈՒՄԸ ԲԱՑԱՏՐՈՒՄ Է ԼՈՒՍՆԻ՝ ԱՐԵՒԻ ԵՒ ԵՐԿՐԻ ՄԻՋԵՒ ԳՏՆՎԵԼՈՎ։ ՇԻՐԱԿԱՑԻՆ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ Է ՏԱԼԻՍ ԱՆՁՐԵՒԻ, ՁՅԱՆ, ԿԱՐԿՈՒՏԻ, ԱՄՊՐՈՊԻ, ՀՈՂՄԵՐԻ, ԵՐԿՐԱՇԱՐԺԻ ԵՒ ԲՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՆԱԶԱՆ ԱՅԼ ԵՐԵՒՈՒՅԹՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ։ ՇԻՐԱԿԱՑՈՒ ԳՐՉԻՆ ԵՆ ՊԱՏԿԱՆՈՒՄ ՆԱԵՒ ՄԻ ՇԱՐՔ ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ, Պ

Վիկտոր Համբարձումյան

ՎԻԿՏՈՐ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ (ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 18, 1908 – ՕԳՈՍՏՈՍ 12, 1996), ՀԱՅ ՀԱՅՏՆԻ ԱՍՏՂԱԳԵՏ ԵՒ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿՈՍ, ՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ԱՍՏՂԵՐԻ ԵՒ ՄԻԳԱՄԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ, ԱՍՏՂԵՐԻ ԵՒ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՆԵՐԻ ՏԻԵԶԵՐԱԾՆՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԲՆԱԳԱՎԱՌՆԵՐԻՆ։ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԵՂԻՆԱԿՆ Է ՍԿԶԲՈՒՆՔՈՐԵՆ ՆՈՐ ՏԻԵԶԵՐԱԾՆԱԿԱՆ ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԻ։ Վ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՍՏԱԼԻՆՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ԿՐԿՆԱԿԻ (1946, 1950) ԴԱՓՆԵԿԻՐ Է, ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿՐԿՆԱԿԻ (1968, 1978) ՀԵՐՈՍ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԵՐՈՍ (1996), ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԴԱՇՆՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ԴԱՓՆԵԿԻՐ, ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ԲԱԶՄԱԹԻՎ ԱԿԱԴԵՄԻԱԿԱՆ ՊԱՐԳԵՒՆԵՐԻ։ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ ՀԻՄՆԱԴԻ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԾՆՎԵԼ Է ԹԻՖԼԻՍՈՒՄ, 1908 Թ. ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ։ ՀԱՅՐԸ՝ ՀԱՄԱԶԱՍՊ ԱՍԱՏՈՒՐԻ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՂԵԼ Է ԻՐԱՎԱԲԱՆ, ԳՐԱԿԱՆԱԳԵՏ։ ՆԿԱՏԵԼՈՎ ԵՐԵՔ-ՉՈՐՍ ՏԱՐԵԿԱՆ ՈՐԴՈՒ՝ ԹՎԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՈՒՆԵՑԱԾ ՄԵԾ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՀԱՅՐՆ ԱՎԵԼԻ ԼՐՋՈՐԵՆ Է ԶԲԱՂՎՈՒՄ ՕԺՏՎԱԾ ԶԱՎԱԿՈՎ՝ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՎ ՆՐԱ ԲՆԱՏՈՒՐ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՁԻՐՔԸ։ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ԱՌԱՎԵԼ ՑԱՅՏՈՒՆ ԵՆ ԴՐՍԵՒՈՐՎՈՒՄ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ԵՒ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՆՐԱ ՀԱԿՈՒՄՆԵՐԸ։ ԴԵՌ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ՆԱ ՀՐԱՊԱՐԱԿԱՅԻՆ ԴԱՍԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ Է ԿԱՐԴՈՒՄ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՒ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ։ 15-ԱՄՅԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՐԵՒԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ ԱՆՎԱՆԻ ՊՐՈՖԵՍՈՐՆԵՐԻ, ԴԱՍԱԽՈՍՆԵՐԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԵՒ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԴԱՍԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ Է ԿԱՐԴՈՒՄ ԱԼԲԵՐՏ ԷՅՆՇՏԵՅՆԻ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ, ՈՐՆ ԸՆԴՈՒՆՎՈՒՄ Է ՄԵԾ ՀԵՏԱՔՐՔՐՈՒԹՅԱՄԲ։ 1924 Թ. ՎԻԿՏՈՐՆ ԸՆԴՈՒՆՎԵԼ Է ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՖԻԶԻԿԱ-ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԲԱԺԻՆԸ ԵՒ ՄԵԿ ՏԱՐԻ ԱՆՑ, ՏԵՂԱՓՈԽՎԵԼ ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ։ 1926 Թ., ՏԱԿԱՎԻՆ ՈՒՍԱՆՈՂ, ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾԸ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ԱՐԵԳԱԿՆԱՅԻՆ ՋԱՀԵՐԻՆ։ ՈՒՍԱՆՈՂԱԿԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԸ ՏՊԱԳՐՈՒՄ Է ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 15 ՀՈԴՎԱԾ։ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՆ ԱՎԱՐՏԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ, 1928-1931-ԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ՈՒՍԱՆԵԼ Է ՊՈՒԼԿՈՎՈՅԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ ԱՍՊԻՐԱՆՏՈՒՐԱՅՈՒՄ։ 1934 Թ. ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈՒՄ ՉՈՐՍ ՏԱՐԻ ԱՇԽԱՏԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ, Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՄ ԵՒ ՂԵԿԱՎԱՐՈՒՄ Է ԽՍՀՄ ԱՌԱՋԻՆ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՄԲԻՈՆԸ։ 1935 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻՆ ՇՆՈՐՀՎՈՒՄ Է ՖԻԶՄԱԹ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐԻ ԱՍՏԻՃԱՆ՝ ԱՌԱՆՑ ԱՏԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ, ՈՐՆ ԱՆԿԱՍԿԱԾ ՆՐԱ ԳԻՏԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԵՂԻՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՀԱՄԲԱՎԻ ԵՒ ՎԱՍՏԱԿԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆ ԷՐ։ ԱՆՑԱԾ ԴԱՐԻ 30-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԱՋՈՂՈՒԹՅԱՄԲ ԼՈՒԾԵՑ ՏԱՐԲԵՐ ՏԻՊԵՐԻ ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ ԽՆԴԻՐԸ, ՀԱՇՎԻ ԱՌՆԵԼՈՎ ՆՐԱՆՑ ԻՆՉՊԵՍ ԱՌԱՋԱՑՄԱՆ, ԱՅՆՊԵՍ ԷԼ՝ ՔԱՅՔԱՅՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆԵՐԸ։ 1939 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ԽՍՀՄ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ-ԱՆԴԱՄ, ԵՒ ՆՇԱՆԱԿՎՈՒՄ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՊՐՈՌԵԿՏՈՐ՝ ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԳԾՈՎ։ 1943-ԻՆ ՀԻՄՆԱԴՐՎՈՒՄ Է ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽՍՀ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՆ։ Հ.Ա.ՕՐԲԵԼԻՆ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԳԱ-Ի ՆԱԽԱԳԱՀ, ԻՍԿ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ՓՈԽՆԱԽԱԳԱՀ։ 1947 Թ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԵՒ ԱՊԱ ՎԵՐԸՆՏՐՎՈՒՄ Է ԱՅԴ ՊԱՇՏՈՆՈՒՄ ՄԻՆՉԵՒ 1993Թ., ՈՐԻՑ ՀԵՏՈ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ՆԱԽԱԳԱՀ։ 1947Թ. ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒՄ Է ԻՐ ՀԱՅՏՆԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ՝ «ԱՍՏՂԵՐԻ ԷՎՈԼՅՈՒՑԻԱՆ ԵՒ ԱՍՏՂԱՖԻԶԻԿԱՆ», ՈՐՈՒՄ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ Է, ՈՐ ԻՐ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾԱԾ ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԸ՝ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌՆԵՐԸ, ԿԱԶՄՎԱԾ ԵՆ ՄԻԱՆՄԱՆ ԱՍՏՂԵՐԻՑ, ԵՒ ԴՐԱՆՈՎ Է ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾ ՆՄԱՆԱՏԻՊ ԱՍՏՂԵՐԻ ԲԱՐՁՐ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆՐԱ ՍՏԱՑԱԾ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐՈՎ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌՆԵՐԻ ՏԱՐԻՔԸ ՉԷՐ ԿԱՐՈՂ ԳԵՐԱԶԱՆՑԵԼ ՄԻ ՔԱՆԻ ՏԱՍՆՅԱԿ ՄԻԼԻՈՆ ՏԱՐԻՆ։ ԵԶՐԱԿԱՑՎԵՑ ՆԱԵՒ, ՈՐ ՆՈՒՅՆ ԱՍՏՂԱՍՓՅՈՒՌԻ ԲՈԼՈՐ ԱՍՏՂԵՐԸ ԱՌԱՋԱՑԵԼ ԵՆ ՄԻԱՍԻՆ։ ԴՐԱՆՈՎ ԻՍԿ ԱՊԱՑՈՒՑՎԵՑ, ՈՐ ՄԵՐ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՅՈՒՄ ԱՍՏՂԱՌԱՋԱՑՄԱՆ ՊՐՈՑԵՍԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է, ԵՒ ԾԵՐ ԱՍՏՂԵՐԻ ՀԵՏ ՄԻԱՍԻՆ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՆ ՆԱԵՒ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԱՍՏՂԵՐ։ ԱՅՍ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԱՄԱՐ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ 1950Թ.-ԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԱՎ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ։ 1995Թ.-ԻՆ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ ԸՆՏՐՎԵՑ ԽՍՀՄ ԳԱ ԻՍԿԱԿԱՆ ԱՆԴԱՄ։ 1961-1964ԹԹ. Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԵՂԵԼ Է ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ։ 1966Թ.-ԻՆ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆՈՒՄ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԵՑ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ 29-ՐԴ ԺՈՂՈՎԸ, ՈՐԸ ՎԿԱՅՈՒՄ Է ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆՈՒՄ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ։ ՄԻՆՉԵՒ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԸ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՀԱՄՈԶՎԱԾ ԷՐ, ՈՐ ՄԵՐ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ՆՈՒՅՆՊԵՍ ԳԱԼԱԿՏԻԿԱՆԵՐ ԵՆ ԾՆՎՈՒՄ։ Վ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 30 ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱՆԵՐԻ ԵՒ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ԱՆԴԱՄ ԷՐ, ԻՍԿ 1958-61ԹԹ. ԳԼԽԱՎՈՐԵԼ Է ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԱՄ ԸՆՏՐՎԵԼ Է ԳԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԱԽԱԳԱՀ (1966-72ԹԹ.)։ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԶԱՎԱԿԸ 1994Թ.-ԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԱՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԵՐՈՍԻ ԿՈՉՄԱՆ։ Վ.Հ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ ՎԱԽՃԱՆՎԵՑ 1996Թ. ՕԳՈՍՏՈՍԻ 12-ԻՆ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆՈՒՄ։ ԹԱՂՎԱԾ Է ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ 2.6 Մ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱԿԻՑ ՈՉ ՀԵՌՈՒ՝ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆԵՐԻ ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԳԵՐԵԶՄԱՆԱՏԱՆԸ։ ՆՐԱ ԱՌԱՆՁՆԱՏՈՒՆՆ ԱՅԺՄ ՄԵԾ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆՆ Է, ԻՍԿ ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԸ 1998Թ. ԿՐՈՒՄ Է

Սերգեյ Մերգելյան

ՍԵՐԳԵՅ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆ (ՄԱՅԻՍԻ 19 1928 – ՕԳՈՍՏՈՍ 19 2008), ՀԱՅ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿՈՍ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԱԿԱՆԱՎՈՐ ԳՈՐԾԻՉ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

ԾՆՎԵԼ Է 1928 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՍԻՄՖԵՐՈՊՈԼՈՒՄ։ ԹԵԿՆԱԾՈՒԱԿԱՆ ԹԵԶԸ ԱՌՆՉՎՈՒՄ ԷՐ ՖՈՒՆԿՑԻԱՆԵՐԻ ՄՈՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆԸ։ 1951 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԱՊԱՑՈՒՑԵԼ Է ԲԱԶՄԱՆԴԱՄԱՅԻՆ ՄՈՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԹԵՈՐԵՄԸ։ 19 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԷՔՍՏԵՐՆ ԱՎԱՐՏԵԼ Է ԵՊՀ- Ի ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏԸ։ 21 ՏԱՐԵԿԱՆ ՀԱՍԱԿՈՒՄ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐ, 25 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ ԸՆՏՐՎՈՒՄ ԽՍՀՄ ԵՒ ՀԽՍՀ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ ԱՆԴԱՄ, ԻՍԿ 28 ՏԱՐԵԿԱՆՈՒՄ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ։ ՆԱ ԵՂԵԼ Է ԽՍՀՄ ԳԱ ՍՏԵԿԼՈՎԻ ԱՆՎԱՆ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ԿՈՄՊԼԵՔՍ ԱՆԱԼԻԶԻ ԲԱԺՆԻ ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ ԵՒ ՂԵԿԱՎԱՐԸ։ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՀԻՄՆԵԼ Է ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԻ ԵՐԵՒԱՆԻ ԳԻՏԱՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԸ, ԻՍԿ ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ՆԱԵՒ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ԱՅԴՊԻՍՈՎ ՍԿԻԶԲ Է ԴՐՎԵԼ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՀԱՇՎՈՂԱԿԱՆ ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ։ ՇՆՈՐՀԻՎ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ՏԱՂԱՆԴԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԴԱՐՁԱՎ ԱՅԴ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ ԽՍՀՄ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏՆՕՐԵՆՆ Է ԵՂԵԼ 1956- 1960 ԹՎԵՐԻՆ։ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ԽՍՀՄ-Ի ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ՍՏԱԼԻՆՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ, ԻՍԿ ՀՀ ՆԱԽԱԳԱՀԻ 2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 26-Ի ՀՐԱՄԱՆԱԳՐՈՎ ՆՐԱՆ ՀԱՆՁՆՎԵԼ Է ՍՈՒՐԲ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ ԱՆՎԱՆ ՇՔԱՆՇԱՆ։ ՄՐՑԱՆԱԿԸ ՆՐԱՆ Է ՏՐՎԵԼ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼԵՍՈՒՄ, ՔԱՆԻ ՈՐ ԱՅԴ ԺԱՄԱՆԱԿ ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ԷՐ ՀԱՍՏԱՏԵԼ ԱՄՆ- ՈՒՄ։ՄԵՐԳԵԼՅԱՆԸ ՄԱՀԱՑԵԼ Է 2008 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼԵՍՈՒՄ՝ ԵՐԿԱՐԱՏԵՒ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆԻՑ 

Արտեմ Ալիխանյան

ԱՐՏԵՄ ԻՍԱՀԱԿԻ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆ (1908, ՀՈՒՆԻՍԻ 24 – 1978, ՓԵՏՐՎԱՐԻ 25), ՀԱՅ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՖԻԶԻԿԱՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴՈԿՏՈՐ (1940), ՊՐՈՖԵՍՈՐ (1942), ԽՍՀՄ ԳԱ ԹՂԹԱԿԻՑ ԱՆԴԱՄ (1946), ՀԽՍՀ ԳԱ ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ (1943), ՀԽՍՀ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՍՏԱԿԱՎՈՐ ԳՈՐԾԻՉ (1967), ԽՍՀՄ ՊԵՏԱԿԱՆ (1941, 1948) ԵՒ ԼԵՆԻՆՅԱՆ (1970) ՄՐՑԱՆԱԿԱԿԻՐ։ ԱԲՐԱՀԱՄ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՂԲԱՅՐԸ

ԾՆՎԵԼ Է ԹԻՖԼԻՍՈՒՄ։ ԱՎԱՐՏԵԼ Է ԼԵՆԻՆԳՐԱԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԸ (1931)։ 1943-73-ԻՆ` ԵՐԵՒԱՆԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏՆՕՐԵՆ։ 1946-60-ԻՆ` ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏԱՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԻՍՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ԼԱԲԱՐԱՏՈՐԻԱՅԻ ՎԱՐԻՉ

ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻՆ, ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐԻ ԵՒ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻՆ, ԱՐԱԳԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆԸ ԵՒ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ։ 1934-ԻՆ ԱԲՐԱՀԱՄ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՒ Մ. ԿՈԶԱԴԱԵՒԻ ՀԵՏ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐԵԼ Է ԳՐԳՌՎԱԾ ՄԻՋՈՒԿՆԵՐԻՑ ԷԼԵԿՏՐՈՆ-ՊՈԶԻՏՐՈՆ ԶՈՒՅԳԵՐԻ ԱՌԱՔՄԱՆ ԵՐԵՒՈՒՅԹԸ, ԻՍԿ 1936-ԻՆ Ա. ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ԵՒ Լ. ԱՐՑԻՄՈՎԻՉԻ ՀԵՏ ՓՈՐՁՈՎ ՀԻՄՆԱՎՈՐԵԼ Է ԻՄՊՈՒԼՍԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԷԼԵԿՏՐՈՆ-ՊՈԶԻՏՐՈՆ ԶՈՒՅԳԵՐԻ ԱՆԻՀԻԼԱՑՄԱՆ ԺԱ

1942-ԻՆ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ՀԵՏ ՀԻՄՆԱԴՐԵԼ Է ԱՐԱԳԱԾԻ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐԻ ՀԵՏԱԶՈՏՄԱՆ ԿԱՅԱՆԸ, ՀԱՅՏՆԱԲԵՐԵԼ ԼԻՑՔԱՎՈՐՎԱԾ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ «ՆԵՂ» ՀԵՂԵՂՆԵՐԸ (1943), ՄԵԾ ԷՆԵՐԳԻԱՅՈՎ ՊՐՈՏՈՆՆԵՐԻ ԱՌԱՏ ՀՈՍՔԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐՈՒՄ (1945), ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՆԵՅՏՐՈՆՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՄԲ ԱՏՈՄԻՑ ԱՐԱԳ ՊՐՈՏՈՆՆԵՐ ԱՆՋԱՏՎԵԼՈՒ ԵՐԵՒՈՒՅԹԸ (1950)։ ԱԼԻԽԱՆՈՎԻ ՀԵՏ ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ ԱՌԱՋԻՆՆ Է ՆՇԵԼ (1946) ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՆՈՐ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՆԵՐՈՒՄ։ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆԸ ՍՏԵՂԾԵԼ ԵՒ ԿԱՏԱՐԵԼԱԳՈՐԾԵԼ Է ՄԵԾ ԷՆԵՐԳԻԱՅՈՎ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՀԵՏԱԶՈՏՄԱՆ ՍԱՐՔԵՐ (ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱՍՍՊԵԿՏՐՈՄԵՏՐ, ԲՇՏԻԿԱՅԻՆ ԵՒ ԿԱՅԾԱՅԻՆ ԽՑԻԿՆԵՐ)։ ԱԼԻԽԱՆՅԱՆԻ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՄԲ ՍՏԵՂԾՎԵԼ Է ԵՐԵՒԱՆԻ ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՕՂԱԿԱՁԵՒ ԱՐԱԳԱՑՈՒՑԻՉԸ։ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԵԼ Է ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏԱՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՄԲԻՈՆԸ (1946), ՀԻՄՆԱԴՐԵԼ ՆՈՐ ԱՄԲԵՐԴԻ ԿԱՅԱՆԸ (1958), ՂԵԿԱՎԱՐԵԼ ՏԵՍԱԿԱՆ ԵՒ ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՆՈՐ ԱՄԲԵՐԴԻ ԴՊՐՈՑԸ։ ՎԱԽՃԱՆՎԵԼ Է ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄ, ԹԱՂՎԱԾ Է ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ։

Սահյանական օրեր

(Հմայակ Սահակի Գրիգորյան) 20-րդ դարի հայ քնարերգության տաղանդավոր և մեծ ժողովրդականություն վայելող ներկայացուցիչներից է: Ծնվել է 1914թ. ապրիլի 14-ին Զանգեզուրի հեռավոր անկյուններից մեկում` Սիսիանի Լոր գյուղում`տոհմիկ հայ գյուղացու ընտանիքում: Հայրենական տան` «անպաճույճ գեղջկական խրճիթի» պատկերը հետագայում միշտ անբաժան է եղել նրանից` դառնալով քնարական և խոհական շատ բանաստեղծությունների ներշնչանքի աղբյուր:

Ծննդավայրում նախնական կրթությունն ստանալուց հետո ապագա բանաստեղծը ուսումը շարունակելու նպատակով մեկնել է Բաքու: Այստեղ նա ստացել է միջնակարգ կրթություն, ապա ավարտել տեղի հայկական մանկավարժական ինստիտուտի լեզվագրական բաժինը:

Հ. Սահյանը հայ բանաստեղծության այն սերնդի ներկայացուցիչներից էր, որոնց վիճակված էր գրական մկրտություն ստանալ Հայրենական մեծ պատերազմի դժոխային քուրայում: Որպես զինվոր ու բանաստեղծ` նա անմիջականորեն ապրեց ու զգաց պատերազմի ողջ մղձավանջն ու ողբերգությունը: Սակայն այդ մղձավանջի, թնդանոթների և արկերի որոտի ու պայթյունների մեջ անգամ բանաստեղծի հոգու գաղտնարաններում լսելի էր հայրենի բնության կանչը: Եվ պատահական չէր, որ 1944թ. լույս տեսավ Սահյանի «Նաիրյան դալար բարդի» բանաստեղծությունը, որը զինվոր-բանաստեղծի` հայրենի եզերքի նկատմամբ տածած կարոտի, բնության հավերժության ու հաղթանակի հանդեպ ունեցած հավատի երգն է` հակառակ պատերազմի ու մահվան: Պատերազմից հետո` 1946թ., լույս տեսավ «Որոտանի եզերքին» բանաստեղծությունների ժողովածուն, որը, կարծես, երախտիքի այն առաջին խոսքն էր, այն տուրքը, որ պետք է մատուցեր բանաստեղծը իր ծննդավայրին:

 «Դուք խոսքի նկարիչ եք: Բնանկարի մեջ Դուք կարողանում եք տալ դիմանկար, դիմանկարի մեջ` բնանկար:» Լև Օզերով

Իսկ ինձ ասում են՝ թե խելոք մնա

Oվկիանոսները ելնում են ափից
Եվ պատառոտում իրենց անխնա…
Խելագարվել է կյանքը տագնապից,
Իսկ ինձ ասում են ՝ թե խելոք մնա:
Խաղաղ օրերը գնում են ձեռից,
Ի՞նչ է լինելու, մարդ ի՞նչ իմանա:
Խելագարվել է աշխարհն իմ խելքից ,
Իսկ ինձ ասում են՝ թե խելոք մնա
Խելագարվել են ցորեն ու բողբոջ,
Խուտուտ տաս՝ քարի ուշքը կգնա,
Խելագարվել է տիեզերքն ամբողջ,
Իսկ ինձ ասում են ՝ թե խելոք մնա:
Խելագարվել է տիեզերքն ամբողջ,
Աչքերը չռել իմ հոգու վրա…
Ես իմ մոխրի մեջ վառվում եմ անբոց ,
Իսկ ինձ ասում են՝ թե խելոք մնա:
Ես իմ մոխրի մեջ վառվում եմ անբոց,
Խելագարվածներ մոտիկ ու հեռու:
Բայց կյանքս անցավ……Եվ հազար ափսոս,
Որ հնար չունեմ խելագարվելու:

Միշտ զարմացել եմ, թե ինչես է Համո Սահյանը շարադրում բառերը, հնչյունները, նրանք կարծես բուժում են հոգս։ Երբեմն նրա բանաստեղծությունները նմանեցնում եմ Նարեկին, քանի որ կարծես ընկերակցի քեզ։ Բանաստեղծության վերնագիրը հենց, կարծում եմ, բոլորիս հոգեհարազատ է, հաճախ լսվող և արտաբերվող արտահայտություն է։ Այո, բոլորիս էլ ասում են «խելոք մնա՛», հաճախ, առանց փորձելու հասկանալ մեր քայլերը։

Տարօրինակ օրենքներ

1. Սաուդյան Արաբիայում կանանց օրենքով արգելվում է ավտոմեքենա վարել:

2. Դուբայում արտաամուսնական կապերը կարող են պատժվել մեկ տարուց ավել ազատազրկմամբ:

3. Գոյություն ունի երկու երկիր՝ Ֆիլիպպինները և Վատիկանը,որտեղ ամուսնալուծությունն անօրինական է:

4. Թայլանդում օրենքով արգելվում է կանգնել փողի վրա:

5. 2012թ-ին Չինաստանում ընդունեցին օրենք,ըստ որի երեխաները պարտավոր են հաճախ այցելել իրենց ծնողներին:

6. Հարավային Կառոլինայում,ԱՄՆ,կա օրենք,որն արգելում է «ամուսնության կեղծ առաջարկը»,այսինքն 16-ից բարձր ցանկացած անձ չպետք է առաջարկություն անի,եթե իրականում չի ուզում դա անել:

7. ԱՄՆ Այովա նահանգում բեղերով տղամարդը չպետք է համբյուրի կնոջը ուրիշ մարդկանց ներկայությամբ:

8. ԱՄՆ Վիրջինյա նահանգում տղամարդը իրավունք չունի հրել կնոջը անկողնուց:

9. Ֆրանսիայում համարվում է անօրինական մահացած մարդու հետ ամուսնանալը:

10. Հոնկոնգում կնոջը թույլատրվում է սպանել դավաճանող ամուսնուն,բայց միայն ձեռքերով:

11.Օրենքով,ցանկացած կետ կամ թառափ,բռնված Մեծ Բրիտանիայում,հանդիսանում է թագուհու սեփականությունը:

12. Սամոայում կնոջ ծննդյան օրը մոռանալն անօրինական է:

13. Թուրինում շների տերերը պարտավոր են իրենց շներին դուրս հանել զբոսնելու,ամենաքիչը օրական երեք անգամ:

14. Հոնոլուլուում ( Հավայան կղզիներ) արգելվում է բարձր երգել մայրամուտից հետո:

15. Ավստրալիայի Վիկտորիա նահանգում արգելվում է փոխել լամպը,եթե դուք որակավորված էլեկտրիկ չեք:

16. Բանգլադեշում 15 տարեկանից բարձր երեխաներին կարող են ուղարկել բանտ, քննություներին արտագրելու համար:

17. ԱՄՆ Ֆլորիդա նահանգում ամուսնալուծված կամ ամուրի կանանց արգելվում է կիրակի օրը ցերեկը թռնել պարաշյուտով:

18. Շվեյցարիայում արգելված է ժամը 22-ից հետո քաշել զուգարանի ջուրը:

19. Չինաստանում գոյություն ունի օրենք,համաձայն որի մարդը պետք է լինի խելացի,որպեսզի ընդունվի համալսարան:

20. Ֆրանսիայում անօրինական է խոզին անվանել Նապոլեոն:

English

I. What do the phrases highlighted below mean in your own words? Is there a translation in your language?

The average age of the population for many nations around the world has been in decline in recent decades creating a situation where young people have become the world’s largest demographic, particularly in developing nations. Although there are decided drawbacks to this phenomenon related to expertise in the workforce, it is still a positive development because it will lead to booming economies in the coming years.

The most frequently cited drawback to having a predominately young population is the lack of skilled workers in many important industries. A great example of this can be seen in Vietnam, which has one of the youngest populations in the world. Vietnam currently has very few leaders in important areas like engineering and technology. When it came time for Ho Chi Minh city to build a subway system, there were not enough skilled engineers to accomplish the feat. They had to hire a huge number of specialists from Japan and Thailand to ensure the quality of the project. The potential engineers for this project are still in school in Vietnam or studying abroad and it may be another decade before they are ready to design and execute large, complex infrastructure. It is not uncommon for developing countries with young populations to require outside assistance for national projects to the detriment of their own workers.

Despite this drawback, the advantage of a young population is that it brings many future benefits to a country and is a key indicator of future economic prosperity. Japan famously has one of the oldest populations in the world and this has led them into a deep economic recession over the last 20 years as it becomes increasingly apparent that the nation will have to assume responsibilities related to healthcare and a dwindling workforce. Contrast this with the so-called ‘Tiger Economies’ of Southeast Asia that include Thailand, Vietnam, Indonesia and Singapore. These countries have some of the youngest populations in the world, which, coupled with a growing middle class and better education, means that they will enjoy upward economic growth for decades to come. The middle class will expand because well-educated graduates will be able to get good jobs and this middle class will become a consumer class that feeds the economy. Overall, this is why having a young population is desirable for any nation.

In conclusion, I fully believe that a younger population indicates a country is going to be successful in the future. The key element for all young populations is education and governments should focus on this in order to fully exploit the benefits of their demographics.

2. 1. in decline 2. demographic 3. decided drawbacks 

Հասարակագիտություն

Դատարանը պետության կողմից ստեղծված մարմին է, որը կոչված է իրականացնելուարդարադատությունը։ Դատարանների կազմակերպման և գործունեության հիմնականսկզբունքներն ամրագրվում են պետության սահմանադրությամբ։ Դատարանները դատականնիստում քննում են քաղաքացիակաև և քրեական գործեր և կայացնում վճիռ կամ դատավճիռ։

Հայաստանում կա 

ՀՀ ընդհանուր իրավասիւթյան դատարաններ

ՀՀ սահմանադրական դատարան

ՀՀ վարչական դատարան

ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան

ՀՀ վճռաբեկ դատարան

Ազատագրական պայքարը․ XVIII-րդ դարի երկրորդ կեսին

18-րդ դարի կեսերից հայ ազատագրական շարժման մեջ սկսում են աշխուժանալգաղութահայ կենտրոնները: Դրանց մեջ առանձնահատուկ տեղ ուներ հնդկահայ գաղութը:

Հնդկաստանում հայերը հաստատվել էին դեռևս 16-17դդ.: Նրանք զբաղվում էինվաճառականությամբ: 17-րդ դարի երկրորդ կեսից հայերը Հնդկաստանում մեծ կշիռ ունեին ևլուրջ մրցակից էին վաճառականների համար: Անգլիական « Արևելահնդկականընկերությունը » 1688թ. պայմանագիր է կնքում հայ վաճառականների հետ: Դրա համաձայն՝հայերն իրենց ապրանքները անգլիական նավերով փոխադրելու իրավունք են ստանում: Ամրապնդվելով Հնդկաստանում՝ անգլիացիները ձգտում էին տիրանալ հնդկական առևտրինև սահմանափակել հայ վաճառականության իրավունքները: Անգլիացիներն ունեիննավատորմ, բանակ և կարողացան տիրանալ գրեթե ամբողջ Հնդկաստանին: Հնդկահայբուրժուազիայի մի մասը սկսում է գիտակցել հայրենիքի ու սեփական պետությանկարևորությունն ու նշանակությունը: Այդ գործիչներից էր Հովսեփ Էմինը:

Հովսեփ Էմինը ծանոթ էր ինչպես պարսկա-թուրքական լծին ենթակա հայ ժողովրդի վիճակին, այնպես էլ Հնդկաստանում հայ վաճառականության դժվարին կացությանը: Նա որոշում էմեկնել Անգլիա, սովորել ռազմական գործը և ձեռնամուխ լինել Հայաստանի ազատագրմանը: Անգլիայի Վուլվիչի զինվորական ակադեմիան ավարտելուց հետո 1759թ. Էմինը գալիս էՀայաստան, որտեղ մոտիկից ծանոթանում է տիրող իրավիճակին: Նա համոզվում է, որազատագրական պայքար կարելի է սկսել միայն որևէ հարևան պետության օգնությամբ: Այդպիսի հնարավոր դաշնակից կարող էր լինել Ռուսաստանը կամ Վրաստանը: Վերադառնալով Անգլիա՝ Էմինը ներկայանում է ռուսական դեսպան Գոլիցինին: Նրանիցվերցնելով Ռուսաստանի վարչապետ Վորոնցովին ուղղված նամակ՝ 1761թ, գնում էՊետերբուրգ: Վորոնցովին Էմինը ներկայացնում է Հայաստանի ազատագրության իրծրագիրը, ցանկություն հայտնում լինել Վրաստանում: Նա մտադիր էր վրաց Հերակլ 2-րդթագավորի հետ դաշնակցած պայքարել թուրքական տիրապետության դեմ: Վորոնցովնընդառաջում է նրա խնդրանքը և թագավորին ուղղված նամակով նրան ճանապարհումՎրաստան: Աստրախանում Էմինին է միանում կամավորների ջոկատ: Վրաց թագավորըհամաձայնում է օգնել նրան: Հայաստանում ազատագրական շարժումը կազմակերպելուհամար Էմինը կապեր է հաստատում Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահայր Հովնանի հետ: Նա մեծ աշխատանք էր տանում օսմանյան հպատակությանը ենթակա քրդերի, ասորիներիհետ համագործակցելու ուղղությամբ: 1764թ, Էմինը և Հերակլը նամակներ են ուղարկումՀովնանին, սակայն Երևանում նամակատարը ձերբակալվում է: Հերակլը Հովսեփ Էմինիցպահանջում է հեռանալ Վրաստանից:

1766թ. Էմինը վերադառնում է Հայաստան և հանգրվանում Գետաշենում՝ Գյուլիստանի մելիքՀովսեփի մոտ: Այստեղ նա մասնակցում է Գանձակի խանի անակնկալ արշավանքի դեմ մելիքՀովսեփի մղած ճակատամարտին: Հայկական զորքերը պարտության են մատնում խանիբանակը և պաշարում Գանձակը: Հերակլ 2-րդի միջնորդությամբ հայկական զորքըդադարեցնում է պաշարումը, իսկ մելիք Հովսեփը և Հովսեփ Էմինը գնում են Գյուլիստան: Գանձասարում Հովսեփ Էմինին տեղեկացնում են, որ Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսըհրամայել է չօգնել նրան: Էմինը որոշում է վերադառնալ Ռուսաստան: Շամախիում լսելով, որԽոյի ու Սալմաստի քրիստոնյաները պատրաստ են իրեն տրամադրելու 18 հազար զինվոր, Էմինը գնում է Խոյ: Սակայն բավական գումար չունենալով՝ նա չի կարողանում զորք վարձել: Անհաջողությունները հուսահատեցնում են նրան և 1770թ. Էմինը վերադառնում էՀնդկաստան:

Հնդկաստանում հայերը հաստատվել էին դեռևս 16-17դդ.: Նրանք զբաղվում էինվաճառականությամբ: 17-րդ դարի երկրորդ կեսից հայերը Հնդկաստանում մեծ կշիռ ունեին ևլուրջ մրցակից էին վաճառականների համար: Անգլիական « Արևելահնդկականընկերությունը » 1688թ. պայմանագիր է կնքում հայ վաճառականների հետ: Դրա համաձայն՝հայերն իրենց ապրանքները անգլիական նավերով փոխադրելու իրավունք են ստանում: Ամրապնդվելով Հնդկաստանում՝ անգլիացիները ձգտում էին տիրանալ հնդկական առևտրինև սահմանափակել հայ վաճառականության իրավունքները: Անգլիացիներն ունեիննավատորմ, բանակ և կարողացան տիրանալ գրեթե ամբողջ Հնդկաստանին: Հնդկահայբուրժուազիայի մի մասը սկսում է գիտակցել հայրենիքի ու սեփական պետությանկարևորությունն ու նշանակությունը: Այդ գործիչներից էր Հովսեփ Էմինը:

Հովսեփ Էմինը ծանոթ էր ինչպես պարսկա-թուրքական լծին ենթակա հայ ժողովրդի վիճակին, այնպես էլ Հնդկաստանում հայ վաճառականության դժվարին կացությանը: Նա որոշում էմեկնել Անգլիա, սովորել ռազմական գործը և ձեռնամուխ լինել Հայաստանի ազատագրմանը: Անգլիայի Վուլվիչի զինվորական ակադեմիան ավարտելուց հետո 1759թ. Էմինը գալիս էՀայաստան, որտեղ մոտիկից ծանոթանում է տիրող իրավիճակին: Նա համոզվում է, որազատագրական պայքար կարելի է սկսել միայն որևէ հարևան պետության օգնությամբ: Այդպիսի հնարավոր դաշնակից կարող էր լինել Ռուսաստանը կամ Վրաստանը: Վերադառնալով Անգլիա՝ Էմինը ներկայանում է ռուսական դեսպան Գոլիցինին: Նրանիցվերցնելով Ռուսաստանի վարչապետ Վորոնցովին ուղղված նամակ՝ 1761թ, գնում էՊետերբուրգ: Վորոնցովին Էմինը ներկայացնում է Հայաստանի ազատագրության իրծրագիրը, ցանկություն հայտնում լինել Վրաստանում: Նա մտադիր էր վրաց Հերակլ 2-րդթագավորի հետ դաշնակցած պայքարել թուրքական տիրապետության դեմ: Վորոնցովնընդառաջում է նրա խնդրանքը և թագավորին ուղղված նամակով նրան ճանապարհումՎրաստան: Աստրախանում Էմինին է միանում կամավորների ջոկատ: Վրաց թագավորըհամաձայնում է օգնել նրան: Հայաստանում ազատագրական շարժումը կազմակերպելուհամար Էմինը կապեր է հաստատում Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահայր Հովնանի հետ: Նա մեծ աշխատանք էր տանում օսմանյան հպատակությանը ենթակա քրդերի, ասորիներիհետ համագործակցելու ուղղությամբ: 1764թ, Էմինը և Հերակլը նամակներ են ուղարկումՀովնանին, սակայն Երևանում նամակատարը ձերբակալվում է: Հերակլը Հովսեփ Էմինիցպահանջում է հեռանալ Վրաստանից:

1766թ. Էմինը վերադառնում է Հայաստան և հանգրվանում Գետաշենում՝ Գյուլիստանի մելիքՀովսեփի մոտ: Այստեղ նա մասնակցում է Գանձակի խանի անակնկալ արշավանքի դեմ մելիքՀովսեփի մղած ճակատամարտին: Հայկական զորքերը պարտության են մատնում խանիբանակը և պաշարում Գանձակը: Հերակլ 2-րդի միջնորդությամբ հայկական զորքըդադարեցնում է պաշարումը, իսկ մելիք Հովսեփը և Հովսեփ Էմինը գնում են Գյուլիստան: Գանձասարում Հովսեփ Էմինին տեղեկացնում են, որ Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսըհրամայել է չօգնել նրան: Էմինը որոշում է վերադառնալ Ռուսաստան: Շամախիում լսելով, որԽոյի ու Սալմաստի քրիստոնյաները պատրաստ են իրեն տրամադրելու 18 հազար զինվոր, Էմինը գնում է Խոյ: Սակայն բավական գումար չունենալով՝ նա չի կարողանում զորք վարձել: Անհաջողությունները հուսահատեցնում են նրան և 1770թ. Էմինը վերադառնում է Հնդկաստան։

Հայոց լեզու․ Գործնական քերականություն

Տրված բարդ նախադասությունները փոխակերպել պարզ նախադասության.

1. Զբոսաշրջիկները հասան հուշարձանին, որը կառուցվել է մեկ դար առաջ։

Զբոսաշրջիկները հասան մեկ դար առաջ կառուցված հուշարձանին:

2. Այդ ամենն անշուշտ ձեռնտու կլիներ, եթե կարողանային աշխատաանքները ճիշտկազմակերպել։

Այդ ամենը ճիշտ կազմակերպման դեպքում ձեռնտու կլիներ:

3. Բոլորին հայտնի էր, որ նա լավ քանդակագործ է։
Բոլորին հայտնի է նրա հանրաճանաչ լավ քանդակագործ է լինելը։

4. Երբ աշխատանքն ավարտեց, հավաքեց գործիքները։
Նա հավաքեց գործիքները աշխատանքի ավարտից հետո:

5. Աղբյուրի մեղմ կարկաչը հանգստություն բերեց նրանց սրտերին, ովքեր եկել էին հեռուքաղաքից։
Հեռու քաղաքից եկածներին աղբյուրի մեղմ կարկաչը հանգստություն բերեց:

6. Ցանկանում էր անպայման գնալ, որպեսզի բերի իրեն անհրաժեշտ նյութերը։
Նա ցանկանում էր անպայման գնալ իրեն անհրաժեշտ նյութերը բերելու:

7. Ընտրել էր այն գրքերը, որոնք հետաքրքիր էին։
Ընտրել էր հետաքրքիր գրքերը:

8. Բոլորը հավաքվել էին սրահում, որ դիմավորեն եկող հյուրերին։
Հյուրերին դիմավորողները հավաքված էին սրահում:

9. Բոլորը նոր միայն իմացան, որ նա մրցանակ է ստացել։
Բոլորը նոր իմացան նրա ստացած մրցանակի մասին:

10. Նախքան աշխատանքը կսկսեր, մի քանի անգամ հաշվարկներ կատարեց։
Մի քանի անգամ հաշվարկեր կատարեց նախքան աշխատանքի սկսվելը:

11.Որպեսզի մինչև մութն ընկնելը հասնի գյուղ, անտառապահը գնաց լեռնային ծուռումուռկածանով:

Մինչև մութն ընկնելը գյուղ հասնելու համար, անտառապահը գնաց լեռնային ծուռումուռկածանով

12. Եթե սուրհանդակը ուշանար, արքան օգնական զորք էր ուղարկելու:

Սուրհանդակի ուշանալու դեպքում, արքան օգնական զորք էր ուղարկելու:

13.Երբ բանտից ազատվեց, Օհանը այլևս չուզեց տեսնել իր դավաճան ընկերներին:

Բանտից ազատվելուց հետո, Օհանը այլևս չուզեց տեսնել իր դավաճան ընկերներին:

14.Կարկաչուն գետի ափին հինավուրց ընկուզենին է, որի տերևներն արդեն դեղնել էին:

Կարկաչուն գետի ափին տերևներն արդեն դեղնած հինավուրց ընկուզենին է։

15. Ծովն այնքան հանդարտ էր, որ թվում էր շքեղ կտավից իջած անշարժ պատկեր:

Կետադրական աշխատանք

Սեղաններից մեկին դրված էր ճեփ-ճերմակ գլխարկ, մյուսին՝ սև: Աճպարարը նապաստակինիջեցնում էր մի գլխարկի մեջ, հետո հանում էր մյուս գլխարկից՝ արժանանալովհանդիսատեսների որոտընդոստ ծափերին: Հանդիսատեսները

շատ էին տեսել այդ համարը, բայց դարձյալ ծափահարում էին՝ մինչև իսկ ապշում, որովհետևայն ընդունված էր օրինաչափ: Մարդիկ աշխարհում մի հիմնարկ են ստեղծել՝ կրկես։ Այնտեղպետք է հավաքվեն, պետք է գա մի ծաղրածու կամ աճպարար, ցույց տա որևէ ներկայացում՝պարզունակ կամ անըմբռնելի, և իրենք պետք է ծափահարեն: Ու հիմա աճպարարը հետևելովայդ անխախտ պայմանավորվածությանը՝ անբասիր պարտաճանաչությամբ կատարում էրիր գործը, և մարդիկ զվարթ ծիծաղում էին: Արտասովոր ոչինչ չկար, իրենց ամենօրյատեղերում էին, թե՛ հսկիչները, թե՛ հասարակությունը, թե՛ նապաստակը, և թե՛ աճպարարը: Եվ

աճպարարն էլ հրճվում էր իր արածներով, որոնք հեքիաթային էին թվում նույնիսկ իրեն, չնայած, երևի, միլիոն անգամ կատարել էր:

The end of life on Earth?

It weighed about 10,000 tons, entered the atmosphere at a speed of 64,000km/h and exploded over a city with a blast of 500 kilotons. But on 15 February 2013, we were lucky. The meteorite that showered pieces of rock over Chelyabinsk, Russia, was relatively small, at only about 17 metres wide. Although many people were injured by falling glass, the damage was nothing compared to what had happened in Siberia nearly one hundred years ago. Another relatively small object (approximately 50 metres in diameter) exploded in mid-air over a forest region, flattening about 80 million trees. If it had exploded over a city such as Moscow or London, millions of people would have been killed.

By a strange coincidence, the same day that the meteorite terrified the people of Chelyabinsk, another 50m-wide asteroid passed relatively close to Earth. Scientists were expecting that visit and know that the asteroid will return to fly close by us in 2046, but the Russian meteorite earlier in the day had been too small for anyone to spot.

Most scientists agree that comets and asteroids pose the biggest natural threat to human existence. It was probably a large asteroid or comet colliding with Earth which wiped out the dinosaurs about 65 million years ago. An enormous object, 10 to 16km in diameter, struck the Yucatan region of Mexico with the force of 100 megatons. That is the equivalent of one Hiroshima bomb for every person alive on Earth today.

Many scientists, including the late Stephen Hawking, say that any comet or asteroid greater than 20km in diameter that hits Earth will result in the complete destruction of complex life, including all animals and most plants. As we have seen, even a much smaller asteroid can cause great damage.

The Earth has been kept fairly safe for the last 65 million years by good fortune and the massive gravitational field of the planet Jupiter. Our cosmic guardian, with its stable circular orbit far from the sun, sweeps up and scatters away most of the dangerous comets and asteroids which might cross Earth’s orbit. After the Chelyabinsk meteorite, scientists are now monitoring potential hazards even more carefully but, as far as they know, there is no danger in the foreseeable future.

Types of space rocks
Comet – a ball of rock and ice that sends out a tail of gas and dust behind it. Bright comets only appear in our visible night sky about once every ten years.
Asteroid – a rock a few feet to several kms in diameter. Unlike comets, asteroids have no tail. Most are too small to cause any damage and burn up in the atmosphere. They appear to us as ‘shooting stars’.
Meteoroid – part of an asteroid or comet.
Meteorite – what a meteoroid is called when it hits Earth.

Rock

The history of rock music has been volatile and unpredictable as the genre has constantly redefined and reinvented itself since its emergence in the late 1940s. Not surprisingly, then, it can be difficult to apply a straightforward definition to such a restless musical format.

But while people might quibble over specifics, rock music can generally be described as hard-edged music performed with electric guitars, bass, and drums and usually accompanied by lyrics sung by a vocalist. That sounds simple enough, but a closer look at the evolution of rock suggests how different styles and influences have shaped its development over the years.

Rock’s Origins (1940s-1960s) 

Rock’s origins can be traced to the late 1940s, when the popular styles of the day, country music and blues, morphed into a new sound aided by electric guitars and a steady drumbeat. Pioneering rock artists of the 1950s such as Chuck Berry leaned heavily on classic blues structures while demonstrating a flair as natural-born entertainers. In contrast to the safe pop music of the era, rock’s aggressive attack suggested a sexual freedom that was shocking during that conservative age.

By the early ’60s, Berry’s followers, most notably the Rolling Stones, expanded rock’s scope by transitioning from singles artists into musicians capable of producing cohesive albums of songs. Embracing sex and youthful rebellion in their music, the Stones courted controversy but also elevated rock to new cultural heights.