10.02.2023

Առաջին և երկրորդ աստիճանի հավասարումների համակարգեր

Ռացիոնալ հավասարումը, որի ձախ մասը n աստիճանի բազմանդամ է, իսկ աջ մասը՝ 0, անվանում են n աստիճանի հավասարում:

Մասնավորապես, եթե ձախ մասը 1-ին կամ 2-րդ աստիճանի բազմանդամ է, ապա ստանում ենք 1-ին կամ 2-րդ աստիճանի հավասարումներ:

Օրինակ

1) հավասարումը x և y երկու անհայտներով 1-ին աստիճանի հավասարում է: 

2) x+2y−3z=0 հավասարումը x, y և z երեք անհայտներով 1-ին աստիճանի հավասարում է:

3) x2−y−25=0  հավասարումը x և y երկու անհայտներով 2-րդ աստիճանի հավասարում է: 

4) 2x2+xz+z2−3xy−5=0  հավասարումը x, y և z երեք անհայտներով 2-րդ աստիճանի հավասարում է: 

5) 5x3−xyz+y2−2x2=0  հավասարումը x, y և z երեք անհայտներով 3-րդ աստիճանի հավասարում է: 

Եթե տրված են x և y երկու անհայտներով 2 ռացիոնալ հավասարումներ, ապա ասում են, որ տրված է երկու հավասարումների համակարգ:

(x;y) թվազույգը, որը հանդիսանում է միաժամանակ և՛առաջին, և՛ երկրորդ հավասարումների լուծում, կոչվում է համակարգի լուծում:

Լուծել համակարգը նշանակում է գտնել նրա բոլոր լուծումները կամ ապացուցել, որ լուծումներ չկան:
Օրինակ
Դիտարկենք {x+2y−7=0x2+2xy+y2+3y+4x−31=0 համակարգը, որի առաջին հավասարումը 1-ին աստիճանի է, իսկ երկրորդը՝ 2-րդ աստիճանի:

Լուծում: Առաջին հավասարումից x-ը արտահայտենք y-ով՝ x=7−2y և տեղադրենք երկրորդ հավասարման մեջ՝

(7−2y)2+2(7−2y)y+y2+3y+4(7−2y)−31=0

Պարզեցնելով այս հավասարումը, ստանում ենք y2−3y−10=0 քառակուսային հավասարումը:

Այս հավասարումն ունի երկու արմատ՝ y1=−2, y2=5

Տեղադրելով դրանք x=7−2y հավասարման մեջ, ստանում ենք x-ի արժեքները՝ x1=11 x2=−3

Որպես պատասխան ստանում ենք  (11;−2)  և  (−3;5)  թվազույգերը:

02.05.2023

Lode1.png

Գնդային մակերևույթի մակերեսը

 Գունդը ստացվում է կիսաշրջանի կամ շրջանի պտույտի միջոցով՝ իր AB տրամագծի շուրջ:

Գնդի մակերևույթը (գնդային մակերևույթը) կոչվում է գնդոլորտ (սֆերա): 

Գնդոլորտը ստացվում է կիսաշրջանագծի կամ շրջանագծի պտույտի միջոցով:

Գնդոլորտին են պատկանում գնդի բոլոր այն կետերը, որոնց հեռավորությունը գնդի O կենտրոնից հավասար է R շառավղին

OA-ն, OB-ն և OC-ն, կամ ցանկացած այլ հատված, որը միացնում է գնդոլորտի կետը գնդի կենտրոնի հետ կոչվում է գնդի շառավիղ:    

Գնդի երկու կետեր միացնող հատվածը, որն անցնում է գնդի կենտրոնով, կոչվում է գնդի տրամագիծ: Վերևի նկարում դա AB հատվածն է:

Կենտրոնով անցնող գնդի հատույթը կոչվում է մեծ շրջան, իսկ գնդոլորտի հատույթը՝ մեծ շրջանագիծ:  

Ի տարբերություն գլանային և կոնային մակերևույթների, գնդային մակերևույթը հնարավոր չէ փռել այնպես, որ ստացվի հարթ պատկեր: Այս հարցին դեռ կանդրադառնանք ավագ դպրոցում:

Այստեղ միայն նշենք, որ R շառավղով գնդային մակերևույթի մակերեսը հաշվում են հետևյալ բանաձևով՝

S=4πR2

Առաջադրանքներ

Կոնի մակերևույթի մակերեսը

Կոն 

Գիտենք, որ կոնը կարելի է ստանալ՝ պտտելով ուղղանկյուն եռանկյունը իր էջերից որևէ մեկի շուրջ:

Konuss.png

PO հատվածը կոչվում է կոնի բարձրություն:

Կոնի առանցքային հատույթը, որն անցնում է նրա գագաթով, հանդիսանում է PA և PB սրունքներով հավասարասրուն եռանկյուն: PA-ն և PB-ն կոչվում են կոնի ծնորդներ և նշանակվում են l տառով:

Եռանկյան պտույտից առաջացած O կենտրոնով շրջանը կոչվում է կոնի հիմք:

Կոնի շառավիղ կոչվում է նրա հիմքի R=OA=OB շառավիղը:

Կոնի կողմնային մակերևույթի բացվածքը շրջանային սեկտոր է:

Sanu_vsma11.png

Այդ սեկտորի շառավիղը հավասար է կոնի ծնորդին՝ l-ի, իսկ աղեղի երկարությունը հավասար է կոնի հիմքի շրջանագծի երկարությանը՝ 2πR

Ինչպես գիտենք, շրջանային սեկտորի մակերեսը հավասար է նրա շառավղի և աղեղի երկարության արտադրյալի կեսին:

Ստանում ենք՝

2πR⋅l/2=πRl

Այսպիսով, կոնի կողմնային մակերևույթի (կոնային մակերևույթի) մակերեսը հաշվում են Sկողմն=πRl բանաձևով: 

Լրիվ մակերևույթի մակերեսը ստանալու համար պետք է գումարել հիմքի շրջանի մակերեսը՝

S=Sկողմն+Sհիմք=πRl+πR2

Փակագծերից դուրս բերելով ընդհանուր արտադրիչները, ստանում ենք՝

S=πR⋅(l+R)